Öğrenci Hareketliliği
Yükseköğretimde öğrenci hareketliliğine yükseköğretim kurumlarında örgün eğitimde kayıtlı, tam zamanlı öğrenciler katılabilmektedir. Açıköğretim ve benzeri (uzaktan eğitim) programlarında öğrenim gören öğrenciler hareketlilik faaliyetlerinden yararlanamaz.
Öğrenci hareketliliği 2 şekilde gerçekleşir:
1.Öğrenim hareketliliği -Student Mobility for Studies (SMS)
2.Staj hareketliliği -Student Mobility for Placements (SMP)
Tam zamanlı öğrenci, henüz diploma/derecesinin gerektirdiği çalışmalarını (kredilerini) tamamlamamış ve bir yarı yılda 30 AKTS kredisi karşılığı ders yükü olduğu öngörülen öğrencidir. Tam zamanlı staj ise, öğrencinin faaliyet süresi boyunca tam mesai günü staj yapmasıdır.
Öğrenim Hareketliliği
Erasmus+ Öğrenci Öğrenim Hareketliliği, Türkiye Ulusal Ajansı tarafından yürütülen Erasmus+ Yükseköğretim Hareketlilikleri bünyesinde, yükseköğretim kurumunda kayıtlı öğrencinin öğreniminin bir bölümünü kurumlararası anlaşma ile ortak olunan yurtdışındaki bir yükseköğretim kurumunda gerçekleştirmesidir. Yükseköğretim için Erasmus Beyannamesi (ECHE) ve yükseköğretim kurumunun var olan kurumlararası anlaşmaları çerçevesinde gerçekleştirilir. Öğrenim dönemi ayrıca bir staj faaliyeti de içerebilir. Ayrıca yeni dönemde öğrenciler, içerisinde fiziksel hareketlilikle beraber sanal öğrenme de bulunan “karma hareketlilikler” de gerçekleştirebilir veya uygun bulunması halinde “karma yoğun programlar” kullanılabilir. Faaliyet süresi her bir öğrenim kademesi için ayrı ayrı geçerli olmak üzere aynı akademik yıl içerisinde tamamlanabilecek 2 ay (veya bir akademik dönem) ile 12 ay arasında bir süre olabilir. Öğrenim kademesi önlisans/lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerini ifade eder. Takip edilen programda başarılı olunan kredilere tam akademik tanınma sağlanır, başarısız olunan krediler ev sahibi kurumda tekrar edilir. Program kurallarıyla ilgili ayrıntılı bilgi Türkiye Ulusal Ajansı internet sayfası ua.gov.tr’de yer almaktadır.
Erasmus+ (2014-2020) döneminde, yükseköğretim öğrenci öğrenim hareketlilikleri ülke merkezli olarak KA103-Program Ülkeleri Arasında Yükseköğretim Hareketlilikleri faaliyeti kapsamında Avrupa ülkelerine ve KA107-Ortak Ülkelerle Yükseköğretim Öğrenci ve Personel Hareketlilikleri faaliyeti ile tüm dünyadan pek çok ülkeye gerçekleşebilmektedir. Erasmus+ (2021-2027) kapsamında da benzer biçimde Program ülkeleri ve Ortak ülkelerle öğrenci öğrenim hareketlilikleri devam etmektedir. Söz konusu çerçevede 2014-2020 Çağrı yılları arasında desteklenen Yükseköğretim hareketlilik projeleriyle yaklaşık 88 bin öğrencimiz Avrupa’daki Program Ülkelerine, 600’den fazla öğrencimiz ise dünyanın diğer ülkelerine öğrenim hareketliliği gerçekleştirmiştir. Aynı dönemde Avrupa’dan ülkemize 26 bine yakın, ortak ülkelerden ise ülkemize 2 binden fazla öğrenci öğrenim amaçlı olarak gelmiştir. 2021-2027 yıllarını kapsayan ve yeni uygulanmaya başlayan Erasmus+ Yükseköğretim 2021 Çağrı yılı KA1 Öğrenci ve Personel Hareketlilikleri projeleri çerçevesinde Türkiye’den Program ülkelerine 11 bine yakın öğrenci öğrenim hareketliliği öngörülmektedir. (Şubat 2022, Erasmus+ 2014-2020 ve Erasmus+ 2021-2027 QlikSense Dashboard verileri, Türkiye Ulusal Ajansı).
Türkiye 2019 çağrı yılında en fazla öğrenci gönderen ülkeler arasında yer almış olup sıralamada Almanya, Fransa, İspanya, İtalya ve Birleşik Krallık’tan sonra Program ülkeleriyle en fazla yükseköğretim öğrenci hareketliliği gerçekleştiren ülke olmuştur (Erasmus+ Annual Report 2020 – Statistical Annex).
1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun ve buna bağlı Türk Öğrencilerin Yabancı Ülkelerde Öğrenimleri Hakkında Yönetmeliğe dayalı olarak yükseköğretim kurumlarının öğretim elemanı ile kamu kurum ve kuruluşlarının yetişmiş insan kaynağı ihtiyacının karşılanması amacıyla Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından resmi burslu statüde lisansüstü öğrenim görmek üzere yurt dışına öğrenci gönderilerek öğrenim hareketliliği gerçekleştirilmektedir. Bursiyer olmak üzere programdan faydalanacak kişiler için gerekli tüm bilgiler web sayfasında yer almaktadır. Yükseköğretim ve Yurt Dışı Eğitim Genel Müdürlüğü web sayfasında yer almakta olup bu konudaki tüm iş ve işlemler ilgili genel müdürlükçe yürütülür.
Söz konusu eğitim, karşılıklı bir mutabakattır. Kanuna göre, eğitim tamamlandığında lisansüstü eğitim amacıyla yurt dışında geçirilen sürenin iki katı kadar mecburi hizmet yapılması zorunludur. Bu hizmet, öğrenim görülen üniversitede akademik personel olarak ya da adına gidilen kurumda alınacak görevde geçirilecek bir hizmet süresidir.
1416 sayılı Kanun kapsamında yurt dışına gönderilecek bursiyerler, öncelikle yazılı sınavdan (ALES) alınacak bir taban puan ve belirli bir lisans mezuniyet ortalaması şartını taşımalıdırlar. İlan edilen kontenjan sayısının en fazla üç katı aday, ALES sınav puanının %40'ı ile lisans mezuniyet not ortalamasının %20'si dikkate alınarak tercihleri ve puan üstünlüğüne göre sözlü sınava çağrılır. Sözlü sınav puanı ile diğer puan şartlarının ağırlıklı ortalaması sonucunda bir sıralama ortaya çıkar ve bu sıralamaya göre adaylar yurt dışına gönderilmeye hak kazanır. (01/03/2020 – 31055 Türk Öğrencilerin Yabancı Ülkelerde Öğrenimleri Hakkında Yönetmelik İkinci Bölüm Madde 2).
Bursiyerlere ödenen miktarlar, eğitim alınan ülkenin yerel şartlarına göre değişiklik arz etmektedir.
Güncel burs miktarları için web sayfası ziyaret edilebilir. Şubat 2022 itibariyle toplamda resmi burslu öğrenci sayısı 4160’dır (MEB YYEGM).
Mevlâna Değişim Programı, yurtiçinde eğitim veren yükseköğretim kurumları ile yurtdışında eğitim veren yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişimini mümkün kılan bir programdır. 23 Ağustos 2011 tarih ve 28034 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile birlikte yurt dışındaki yükseköğretim kurumları ile ülkemizdeki yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişiminin önü açılmıştır. Diğer değişim programlarından farklı olarak, hiçbir coğrafi bölge ayrımı olmaksızın değişim programı bünyesindeki hareketlilik bütün dünyadaki yükseköğretim kurumlarını kapsamaktadır.
Staj Hareketliliği
Öğrenci Staj Hareketliliği, Türkiye Ulusal Ajansı tarafından yürütülen Erasmus+ Yükseköğretim Hareketlilikleri bünyesinde, bir yükseköğretim kurumunda kayıtlı öğrencinin yurtdışındaki bir işletmede staj yapmasına imkân sağlanmaktadır. “Staj”, bir öğrencinin programa katılan başka bir ülkedeki bir işletme veya organizasyon bünyesinde, öğrencisi olduğu eğitim alanında çalışma deneyimi kazanma sürecidir. Faaliyete her kademeden yükseköğretim öğrencileriyle uygun bulunması halinde yeni mezunlar katılabilir. Staja yönelik öğrenci hareketliliğinde; gönderen kuruluş ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumu olmalıdır. Ev sahibi kuruluş ise işgücü piyasasında ya da eğitim alanında faaliyet gösteren kamu ya da özel kuruluş olabilir. Program kurallarıyla ilgili ayrıntılı bilgi Türkiye Ulusal Ajansı internet sayfası ua.gov.tr’de yer almaktadır.
2022 Erasmus+ Program Rehberine göre, faaliyet süresi her bir öğrenim kademesi için ayrı ayrı geçerli olmak üzere 2 ile 12 ay arasında bir süredir. Öğrenim süresi içerisinde her sınıfta ve öğrenim programlarının son sınıflarındaki öğrenciler mezun olduktan sonraki 12 ay içerisinde fiziksel staj faaliyeti gerçekleştirilebilir. Ayrıca yeni Erasmus+ Programı (2021-2027) kapsamında öğrenciler içerisinde fiziksel hareketlilikle beraber sanal öğrenme de bulunan “karma hareketlilikler” de gerçekleştirebilir veya uygun bulunması halinde “karma yoğun programlar” kullanılabilir. Öğretmen adayları için öğretmen asistanlığı ile öğrenciler ve doktora adayları için araştırma asistanlığı da staj kapsamında desteklenmektedir.
2018 çağrı yılından itibaren staj faaliyetleri yalnızca Program Ülkeleri ile değil, ortak ülkeler ile de gerçekleştirilebilmektedir. Yeni dönemde ortak ülkelerle staj 2022 çağrı yılından itibaren başlayacaktır. (Şubat 2022, Erasmus+ Program Rehberi, Türkiye Ulusal Ajansı)
Erasmus+ (2014-2020) ve Erasmus+ (2021-2027) dönemlerinde yükseköğretim öğrenci staj hareketlilikleri ülke merkezli KA1 Bireylerin Öğrenme Hareketliliği projeleriyle Avrupa ülkelerine ve 2018 Çağrı yılından itibaren ortak ülkelerle hareketlilik kapsamında ilgili Program kuralları çerçevesinde tüm dünyadan pek çok ülkeye gerçekleşebilmektedir. Söz konusu çerçevede 2014-2020 çağrı yıllarında toplam 23 bine yakın öğrencimiz Avrupa’ya, 31 öğrencimiz ise dünyanın diğer ülkelerine staj hareketliliği gerçekleştirmiştir. Aynı dönemde Avrupa’dan ülkemize 8 bine yakın, ortak ülkelerden ise ülkemize 105 öğrenci staj yapmak üzere gelmiştir. 2021 Çağrı yılı Yükseköğretim Program Ülkeleriyle Hareketlilik projeleri kapsamında 3 binden fazla öğrencinin staj amaçlı olarak Erasmus+ Program ülkelerine hareketlilik gerçekleştirmesi öngörülmektedir. (Şubat 2022, Erasmus+ 2014-2020 ve Erasmus+ 2021-2027 QlikSense Dashboard verileri, Türkiye Ulusal Ajansı)
Türkiye’de uluslararası öğrenci hareketliliğinde ağırlık yükseköğretim kademesindedir. Yurt dışında öğrenim görmek isteyen Türk öğrenciler daha çok ABD ve Avrupa ülkelerini (özellikle Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık) tercih ederken; yurtdışından Türkiye’ye doğru olan hareketlilik daha çok komşu ülkelerden (Türkmenistan; İran; Azerbaycan ve Yunanistan) gerçekleşmektedir. Erasmus+ Yükseköğretim Hareketlilikleri özelinde ise Türkiye’den en çok öğrenci hareketliliği Polonya, Almanya ve İtalya’ya gerçekleştirilmektedir. Aynı kapsamda ülkemize en çok Almanya, Fransa ve Romanya’dan öğrenciler gelmektedir.
Öğretim Elemanı Hareketliliği
Personel Ders Verme Hareketliliği
Türkiye Ulusal Ajansı tarafından 2014-2020 çağrı yılları arasında yürütülen ve 2021-2027 döneminde uygulanmaya devam eden Erasmus+ kapsamında personel ders verme hareketliliği; Türkiye’de ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumunda ders vermekle yükümlü olan bir personelin veya bir şirkette çalışan bir kişinin, yurt dışında ortak bir yükseköğretim kurumunda öğrencilere ders vermesine imkân sağlayan faaliyet alanıdır. 2022 Erasmus+ Program Rehberine göre bir personel hareketliliği dönemi, personel ders verme hareketliliği ile personel eğitim alma hareketliliğini birlikte içerebilir. Ders verme ve eğitim alma hareketlilikleri öğrenci hareketliliğinde olduğu gibi “karma hareketlilik” olarak da gerçekleştirilebilir.
Personel ders verme hareketliliği için faaliyet süresi, seyahat hariç en az 2 gün ve en fazla 2 ay olarak belirlenmiştir. Program ülkeleri dışındaki ülkelerin yer aldığı faaliyetler en az 5 gün ve en fazla 2 ay olarak gerçekleştirilebilir. Bununla birlikte, faaliyetin geçerli bir faaliyet olarak değerlendirilebilmesi için en az 8 ders saati ders verilmesi zorunludur. Faaliyetin 1 haftadan uzun gerçekleştiği durumlarda, verilmesi gereken zorunlu ders saatinin süre ile orantılı olarak artması gerekmektedir. (Örneğin, 1 hafta sürecek bir faaliyette 8 saat ders verilmesi zorunlu olduğundan, 2 hafta sürecek bir faaliyette en az 16 saat ders verilmesi zorunludur) Şirketlerden gelen personel için ders verme faaliyetinde minimum saat belirlenmemiştir. Ders verme hareketliliği eğitim alma ile birleştirilmişse, minimum ders verme saati haftalık 4 saat olarak belirlenmiştir.
Erasmus+ dönemi çerçevesinde 2014-2020 çağrı yılları arasında 8 bine yakın personel Avrupa’daki Program ülkelerine, 1013 personel ise dünyanın geri kalanındaki ortak ülkelere ders verme amaçlı olarak gitmiştir. Aynı kapsamda 5 binden fazla personel Avrupa’dan, 920 personel ise ortak ülkelerden ülkemize gelmiştir. Kabul edilen 2021 Çağrı Yılı Yükseköğretim Program Ülkeleriyle Hareketlilik projeleri kapsamında ülkemizden yurt dışına 1800’den fazla personel ders verme hareketliliği öngörülmektedir. (Şubat 2022, Erasmus+ 2014-2020 ve Erasmus+ 2021-2027 QlikSense Dashboard verileri, Türkiye Ulusal Ajansı)
Mevlâna Değişim Programı, yurtiçinde eğitim veren yükseköğretim kurumları ile yurtdışında eğitim veren yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişimini mümkün kılan bir programdır. 23 Ağustos 2011 tarih ve 28034 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile birlikte yurt dışındaki yükseköğretim kurumları ile ülkemizdeki yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişiminin önü açılmıştır. Diğer değişim programlarından farklı olarak, hiçbir coğrafi bölge ayrımı olmaksızın değişim programı bünyesindeki hareketlilik bütün dünyadaki yükseköğretim kurumlarını kapsamaktadır.
Personel Eğitim Alma Hareketliliği
Personel eğitim alma hareketliliği Türkiye’de ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumunda istihdam edilmiş herhangi bir personelin, program ülkelerinden birindeki bir yükseköğretim kurumu, şirket veya başka ilgili bir kuruluşta eğitim almasına imkân sağlayan faaliyet alanıdır. Bu faaliyet kapsamında kişinin mevcut işi ile ilgili konularda sahip olduğu becerileri geliştirmek üzere çeşitli eğitimler (işbaşı eğitimleri, gözlem süreçleri gibi) alması mümkündür. Konferans katılımları ise faaliyet kapsamında desteklenememektedir. Bir personel hareketliliği dönemi, personel ders verme hareketliliği ile personel eğitim alma hareketliliğini birlikte içerebilir (bu birleşik hareketlilik “ders verme dönemi” olarak ele alınır). Ders verme ve eğitim alma hareketlilikleri öğrenci hareketliliğinde olduğu gibi “karma hareketlilik” olarak da gerçekleştirilebilir.
Personel ders verme hareketliliği için faaliyet süresi, seyahat hariç en az 2 gün ve en fazla 2 ay olarak belirlenmiştir. Program ülkeleri dışındaki ülkelerin yer aldığı faaliyetler en az 5 gün ve en fazla 2 ay olarak gerçekleştirilebilir.
Erasmus+ dönemi çerçevesinde 2014-2020 Çağrı yılları arasında yaklaşık 8 bine yakın personel Avrupa’daki Program ülkelerine, yaklaşık binden fazla personel ise dünyanın geri kalanındaki ortak ülkelere eğitim alma amaçlı olarak gitmiştir. Aynı kapsamda 4 bine yakın personel Avrupa’dan, binden fazla personel ise ortak ülkelerden ülkemize gelmiştir. 2021 Çağrı Yılı Yükseköğretim Program Ülkeleriyle Hareketlilik projeleri kapsamında ülkemizden Program ülkelerine 1700’den fazla personel eğitim alma hareketliliği öngörülmektedir. (Şubat 2022, Erasmus+ 2014-2020 ve Erasmus+ 2021-2027 QlikSense Dashboard verileri, Türkiye Ulusal Ajansı)
Erasmus+ döneminde Türkiye’nin en çok yükseköğretim personel hareketliliği gerçekleştirdiği ülkeler arasında Polonya ilk sırada yer almıştır. Giden personel sayısında Polonya'yı Almanya, İtalya ve İspanya izlemiştir. (Şubat 2022, Erasmus+ 2014-2020 QlikSense Dashboard verileri, Türkiye Ulusal Ajansı)
Diğer taraftan Dışişleri Bakanlığı kanalı ile gelen talepler doğrultusunda Bakanlıklar arası Ortak Kültür Komisyonu marifetiyle Türk dilinin öğretilmesi amacıyla yurt dışında bulunan üniversitelerin Türkoloji kürsülerinde/yabancı dil bölümlerinde veya Büyükelçiliklerimiz/ Başkonsolosluklarımız nezdinde açılan Türk kültür merkezlerinde öğretim görevlisi görevlendirilmektedir.