Finansiranje

Budžetom Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta koji je dio Budžeta Crne Gore, a koji Skupština Crne Gore donosi na godišnjem nivou, određuje se iznos sredstava za sektor obrazovanja.

Počev od fiskalne 2005. godine Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta primjenjuje programski budžet koji se sastoji od 10 programa.

Iz sredstava Budžeta Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta u skladu sa članom 136 Opšteg zakona o obrazovanju i vaspitanju,  finansiraju se troškovi u vezi sa obrazovanjem - predškolskim osnovnim, srednjim i visokim obrazovanjem i dr, uključujući plate zaposlenih, tekuće troškove, rashode za energiju, investiciono održavanje i slično.

U skaladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju obrazovanje i vaspitanje se finansira iz:

• javnih prihoda (budžeta Crne Gore i opštine)
• sredstava osnivača
• školarine u privatnim ustanovama
• naknade koju plaćaju roditelji
• prihoda od imovine (zakupa)
• sredstava od prodaje usluga i proizvoda
• donacija, sponzorstva i legata
• drugih izvora.

Javnoj ustanovi zabranjeno je finansiranje iz sredstava političkih stranaka.

Ustanova koja se finansira iz javnih prihoda ne može zahtijevati od učenika, odnosno polaznika participaciju za pokriće troškova obrazovanja (nastavne i vannastavne aktivnosti). U višem stručnom obrazovanju za troškove praktičnog obrazovanja može se odrediti participacija u iznosu do 20% cijene koštanja obrazovanja učenika za taj obrazovni program u javnoj ustanovi.

Javnoj ustanovi, iz mreže ustanova, obezbjeđuju se sredstva iz budžeta Crne Gore za:

1. bruto plate i ostala lična primanja zaposlenih
2. tekuće investiciono održavanje
3. investicije u ustanovama
4. materijalne troškove i rashode za energiju
5. permanentno usavršavanje nastavnika
6. dopunsko osnovno obrazovanje građana Crne Gore na privremenom radu u inostranstvu
7. osnovno obrazovanje odraslih lica
8. eksternu provjeru znanja učenika propisanu zakonom (provjera znanja učenika na kraju trećeg ciklusa, maturski i drugi ispiti)
9. stipendije za talentovane učenike
10. stipendije za deficitarne kvalifikacije
11. takmičenje učenika
12. eksperimentalnu nastavu
13. smještaj i ishranu učenika u domu, odnosno u zavodu
14. subvenciranje udžbenika sa malim tiražom i udžbenika za obrazovanje nacionalnih, odnosno etničkih grupa
15. troškove ishrane djece u predškolskoj ustanovi čiji roditelji su korisnici materijalnog obezbjeđenja porodice u skladu sa posebnim propisima
16. troškove boravka i ishrane, odnosno boravka djeteta samohranog roditelja u predškolskoj ustanovi u visini od 50% visine troškova boravka i ishrane u skladu sa posebnim propisom
17. troškove ljekarskog, odnosno sanitarno-higijenskog pregleda nastavnika, odnosno zaposlenih u skladu sa ovim zakonom i posebnim propisom
18. osposobljavanje i usavršavanje direktora i za rad stručnih savjeta
19. razvojni, savjetodavni i istraživački rad u obrazovanju i vaspitanju
20. razvoj informacionog sistema
21. subvenciranje rješavanja stambenih potreba zaposlenih u ustanovi
22. druge obaveze utvrđene zakonom
23. participaciju prevoza učenika.

Pored ovih izdvajanja, posebna sredstava Vlada izdvaja za obrazovni sistem kroz Kapitalni budžet, u okviru kojega se značajan iznos sredstava izdvaja za unapređivanje školske infrastrukture.

Predškolske ustanove, osnovne škole, gimnazije i stručne škole kao i obrazovanja djece sa posebnim obrazovnim potrebama - resursni centar, obrazovanja odraslih, domovima učenika, odnosno domovima učenika i studenata i u obrazovnom centru ustanove za obrazovanja djece s posebnim obrazovnim potrebama - resursni centri, ustanove za obrazovanja odraslih, domovi učenika, odnosno domovi učenika i studenata i u obrazovni centri, stiči sredstva iz budžeta Crne Gore za jednu školsku godinu na osnovu ekonomske cijene koštanja obrazovanja učenika za određeni obrazovni program, broja učenika, odnosno djece, koeficijenta programske grupe u koju je obrazovni program razvrstan i drugih kriterijuma karakterističnih za obrazovni program, ustanovu i određeno područje. Pravilnikom o normativima i standardima za sticanje sredstava iz javnih prihoda koje realizuju javno važeće obrazovne programe propisani su standardi i mjerila za formiranje odjeljenja i grupa, organizovanje savjetodavne službe, biblioteke, administrativno-računovodstvene i tehničke službe i vrednovanje materijalnih troškova.

Za finansiranje potreba tekućeg investicionog održavanja, investicija u ustanovama i materijalnih troškova i rashode za energiju u javnim ustanovama iz mreže ustanova čiji je osnivač opština, sredstva se obezbjeđuju u budžetu opštine.

Sredstva za finansiranje javnih ustanova koje nijesu u mreži ustanova, a osnivač je opština obezbjeđuju se u budžetu opštine.

Ustanova može sticati sredstva iz budžeta opštine, za:

1. materijalne troškove (održavanje higijene, deratizaciju i dezinfekciju, telefonske i poštanske usluge, internet)
2. investicije u ustanovama čiji je osnivač opština
3. osiguranje objekata ustanove
4. obavezni zdravstveni i sanitarni pregled nastavnika i djece, odnosno učenika
5. prevoz učenika osnovne škole
6. protivpožarnu zaštitu
7. porez i druge dažbine koje propisuje lokalna samouprava
8. korišćenje komunalnih usluga i komunalije
9. naknadu za zemljarinu i firmarinu.

Visina plata zaposlenih u obrazovanju uređena je Granskim kolektivnim ugovorom za oblast prosvjete. Ovim Ugovorom uređuju se pojedina prava i obaveze zaposlenih u javnim ustanovama u oblasti predškolskog vaspitanja i obrazovanja, osnovnog obrazovanja i vaspitanja, srednjeg opšteg obrazovanja (gimnazija), stručnog obrazovanja i vaspitanja i obrazovanja djece s posebnim potrebama i prava i obaveze poslodavaca prema zaposlenima, kao i međusobna prava i obaveze ugovornih strana

Finansiranje predškolskog vaspitanja i obrazovanja

Predškolsko vaspitanje i obrazovanje finansira se iz Budžeta Crne Gore na način kako je već prethodno opisano.

Upis u predškolske ustanove omogućen je svoj djeci. U predškolskim ustanovama u pogledu infrastrukturnih kapaciteta, obuhvata djece i nastavnog kadra skoro 80% ukupnih troškova predškolskog vaspitanja i obrazovanja obezbjeđuje država, dok se ostatak obezbjeđuje iz naknada koje plaćaju roditelji od koje se finansira ishrana djece kako je regulisano Pravilnikom o određivanju visine troškova ishrane djece koje plaćaju roditelji u javnoj predškolskoj ustanovi.

Roditelji su u obavezi da u prosjeku plaćaju 40 eura za cjelodnevni program, a 20 eura za poludnevni.

Djeca čiji su roditelji korisnici materijalnog obezbjeđenja porodica plaćaju polovinu ukupnog mjesečnog iznosa.

Finansiranje osnovnog obrazovanje

Osnovno obrazovanje i vaspitanje, kao dio jedinstvenog obrazovnog sistema, dostupno je svim licima od 6 do 15 godina, besplatno je za sve učenike i u potpunosti se finansira iz državnog budžeta na osnovu ekonomske cijene koštanja obrazovanja učenika.

Finansiranje srednjeg obrazovanja

Budžetom Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta određuje se iznos sredstava za sektor srednjeg obrazovanja koje izvode javno važeće obrazovne programe za ustanove čiji je osnivač Država. U skladu sa članom 136  Opšteg zakona o obrazovanju i vaspitanju,  finansiraju se troškovi u vezi sa srednjim obrazovanjem, uključujući plate zaposlenih, tekući troškovi, rashodi za energiju, investiciono održavanje i slično.

Privatne ustanove srednjeg obrazovanja finansiraju se iz sredstava osnivača.

Giimnazije i stručne škole stiču sredstva iz budžeta Crne Gore za jednu školsku godinu na osnovu ekonomske cijene koštanja obrazovanja učenika za određeni obrazovni program, broja učenika, odnosno djece, koeficijenta programske grupe u koju je obrazovni program razvrstan i drugih kriterijuma karakterističnih za obrazovni program, ustanovu i određeno područje. Pravilnikom o normativima i standardima za sticanje sredstava iz javnih prihoda koje realizuju javno važeće obrazovne programe propisani su standardi i mjerila za formiranje odjeljenja i grupa, organizovanje savjetodavne službe, biblioteke, administrativno-računovodstvene i tehničke službe i vrednovanje materijalnih troškova.

Ovim Pravilnikom propisano je da odjeljenje istog razreda u opštoj gimnaziji može imati najmanje 26 učenika. Ako se u odjeljenje, odnosno grupu uključe učenici s posebnim obrazovnim potrebama broj učenika u odjeljenju, odnosno grupi se može smanjiti do 10% u odnosu na najmanji broj učenika u odjeljenju. U odjeljenje se može uključiti najviše dva učenika s posebnim obrazovnim potrebama.

Prilikom formiranja grupa u ustanovi za opšteobrazovne predmete broj učenika u grupi je jednak broju učenika u odjeljenju utvrđenim zakonom i obrazovnim programom. Broj učenika u grupi za izborne predmete je po pravilu, jednak broju učenika u odjeljenju, s tim da ne može biti manji od 20 učenika jednog razreda. U ustanovi koja ima jedno, odnosno dva odjeljenja jednog razreda mogu se formirati dvije, odnosno tri grupe za nastavu izbornih predmeta u tom razredu.

U ustanovama stručnog obrazovanja odjeljenje istog razreda, u skladu sa navednim Pravilnikom, za sve obrazovne programe, može imati najmanje 26 učenika, odnosno 15 polaznika za obrazovne programe višeg stručnog obrazovanja. Ministarstvo može odobriti formiranje odjeljenja sa manjim brojem učenika za deficitarna područja rada.

Ako se u odjeljenje, odnosno grupu uključe učenici sa posebnim obrazovnim potrebama, broj učenika u odjeljenju, odnosno grupi se može smanjiti do 10% u odnosu na najmanji broj učenika u odjeljenju, odnosno grupi utvrđen ovim pravilnikom.  U odjeljenje se može uključiti najviše dva učenika s posebnim obrazovnim potrebama.

Broj učenika u grupi za praktično obrazovanje za pojedine obrazovne programe utvrđuje se tim programima.

Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta u skladu sa članom 49 Zakona o stručnom obrazovanju, obezbjeđuje naknade učenicima prvog i drugog razreda obrazovnih programa u trogodišnjem trajanju koji praktično obrazovanje realizuju kod poslodavca i koji su potpisali individualni ugovor o praktičnom obrazovanju (dualni oblik obrazovanja). Visina naknade iznosi za prvu godinu obrazovanja najmanje 10% i za drugu godinu obrazovanja najmanje 15 % od prosječne neto zarade u Crnoj Gori. Naknadu za treći razred obezbjeđuje poslodavac.

Ustanova koja se finansira iz javnih prihoda ne može zahtijevati od učenika, odnosno polaznika participaciju za pokriće troškova obrazovanja (nastavne i vannastavne aktivnosti).

Izuzetno, u višem stručnom obrazovanju za troškove praktičnog obrazovanja može se odrediti participacija u iznosu do 20% cijene koštanja obrazovanja učenika za taj obrazovni program u javnoj ustanovi.

Finansijska autonomija i kontrola

Finansijska kontrola ostvaruje se sa nivoa Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta i nivoa Ministarstva finansija i socijalnog staranja.

Naknade u državnom obrazovanju

Budžet ustanova se određuje u skladu sa normama i standardima utvrđenim zakonom i drugim propisima. Broj nastavnika određuje se u zavisnosti od broja učenika, odnosno djece i broja odjeljenja, odnosno grupa i norme časova. Potreban broj nenastavnog osoblja određuje se u zavisnosti od broja učenika, odnosno djece, načina grijanja i sl. u skladu sa normativima utvrđenim Pravilnikom o normativima i standardima za sticanje sredstava iz javnih prihoda za ustanove koje realizuju javno važeće obrazovne programe.

Pravilnik propisuje broj učenika kao normativ za određivanje potrebnog broja nastavnog i vannastavnog osoblja. Škole ostvaruju pravo na finansiranje materijalnih troškova u iznosu koji se određuje u odnosu na neto zarade u ustanovi, 11% neto zarade, a za pojedine troškove u visini stvarnih troškova.

Jedan broj ustanova ostvaruje i sopstvene prihode po osnovu izdavanja školskog prostora (zakup) i dr.

U prosjeku cijena koštanja jednog djeteta u predškolskim ustanovama iznosi 920 eura, dok je prosječna cijena koštanja jednog učenika u osnovnim školama oko 850 eura.

Visina plata zaposlenih u obrazovanju uređena je  Granskim kolektivnim ugovorom za oblast prosvjete. Ovim Ugovorom uređuju se pojedina prava i obaveze zaposlenih u javnim ustanovama u oblasti predškolskog vaspitanja i obrazovanja, osnovnog obrazovanja i vaspitanja, srednjeg opšteg obrazovanja (gimnazija), stručnog obrazovanja i vaspitanja i obrazovanja djece sa posebnim potrebama i prava i obaveze poslodavaca prema zaposlenima, kao i međusobna prava i obaveze ugovornih strana

Finansijska pomoć namijenjena porodicama

Pomoć roditeljima djece predškolskog uzrasta ostvaruje se u skaldu sa Pravilnikom o određivanju visine troškova ishrane djece koje plaćaju roditelji u javnoj predškolskoj ustanovi. Roditelji koji ostvaruju mjesečni prihod po članu domaćinstva više od iznosa minimalne zarade zaposlenog u Crnoj Gori plaćaju troškove ishrane djece u ustanovi po tržišnoj cijeni. Roditelji koji ostvaruju mjesečni prihod po članu domaćinstva u iznosu minimalne zarade zaposlenog i manje, plaćaju 90% troškova ishrane djece u ustanovi od tržišne cijene. Roditelji koji ostvaruju mjesečni prihod po članu domaćinstva u iznosu polovine minimalne zarade zaposlenog i manje, plaćaju 80% troškova ishrane djece u ustanovi od tržišne cijene.

Roditelji koji imaju dvoje i više djece koja istovremeno borave u ustanovi plaćaju troškove ishrane djece tako što:

• za prvo i drugo dijete plaćaju troškove ishrane po tržišnoj cijeni
• za treće dijete plaćaju 50% od tržišne cijene troškova ishrane
• za četvrto i svako naredno dijete oslobađaju se obaveze da učestvuju u plaćanju troškova ishrane.

Roditeljima se pruža podrška kroz nabavku besplatnih udžbenika za njihovu djecu od strane opština. Za djecu koja pohađaju 1. razred osnovne škole obezbijeđeni su besplatni udžbenici, u pojedinim opštinama besplatni udžbenici se obezbjeđuju za djecu do trećeg razreda, dok trenutno dvije opštine obezbjeđuju besplatne udžbenike za svu djecu koja pohađaju osnovnu školu.

Finansijska pomoć namijenjena porodicama sa djecom s posebnim potrebama

Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim obrazovnim potrebama finansira se iz budžeta Crne Gore u skladu sa Zakonom o vaspitanju i obrazovanju djece sa posebnim obrazovnim potrebama i Zakonom o izmjenama i dopunama zakona o vaspitanju i obrazovanju djece sa posebnim obrazovnim potrebama.

Djetetu s posebnim obrazovnim potrebama organizuje se asistencija u nastavi u pogledu obezbjeđivanja pristupa obrazovanju i obrazovnom postignuću.  Asistenciju u nastavi obavlja asistent u nastavi koji pruža tehničku pomoć tokom pohađanja nastave za djecu sa teškim tjelesnim smetnjama, umjerenim intelektualnim smetnjama, bez ostatka vida, potpunim gubitkom sluha i autizmom, u skladu sa rješenjem o usmjeravanju.

Škola zaključuje ugovor o radu sa asistentom u nastavi na određeno vrijeme, a najduže do kraja nastavne godine.

U skladu sa individualnim razvojno-obrazovnim programom (procjenom obrazovnih, razvojnih potreba i ciljeva za dijete) i rasporedom časova, određuje se obim podrške koju asistent u nastavi pruža pod nadzorom nastavnika, stručne službe i direktora škole.

Jedan asistent u nastavi može biti angažovan za više djece, odnosno učenika. Angažovanje asistenta u nastavi za više djece, odnosno učenika obavlja se u skladu sa individualnim razvojno-obrazovnim programom i rasporedom časova.     Djetetu sa posebnim obrazovnim potrebama u toku pohađanja nastave može se obezbijediti asistent u nastavi, kao tehnička pomoć u pogledu obezbjeđivanja pristupa obrazovanju i obrazovnom postignuću.

Finansijska pomoć namijenjena učenicima

Finansijska pomoć učenicima obezbjeđuje se kroz stipendiranje, nagrade, participaciju prevoza, dodjelu besplatnih udžbenika i programe mobilnosti.

Pravo na stipendiju učenici osnovnih i srednjih škola ostvaruju u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju i Pravilnikom o bližim kriterijumima i uslovima za dodjelu stipendija talentovanim učenicima osnovnih i srednjih škola

Pravo na stipendiju ima talentovani učenik kojeg predloži nastavničko vijeće škole, na osnovu mišljenja predmetnog nastavnika.

Dodjela stipendija talentovanim učenicima vrši se na osnovu javnog konkursa koji raspisuje Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta najmanje mjesec dana prije početka školske godine.najmanje mjesec dana prije početka školske godine. Stipendija talentovanim učenicima se dodjeljuje bez obaveze vraćanja i isplaćuje se u mjesečnom novčanom iznosu u deset jednakih mjesečnih rata.

Shodno Opštem zakonu o obrazovanju i vaspitanju osnovan je Fond za kvalitet i talente. Nagrade učenicima se isplaćuju iz Fonda za kvalitet i talente u skladu sa Pravilnikom o kriterijumima, načinu i postupku raspodjele sredstava za unapređenje kvaliteta nastave i talente i konkursom koji objavljuje Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta. Dodjela sredstava za nagradu učeniku vrši se na osnovu sljedećih kriterijuma: opšteg uspjeha u prethodnoj godini; za učenike srednje škole diploma "Luča"; nagrada na državnom takmičenju; nagrada na međunarodnom takmičenju; članstva u učeničkom parlamentu; vannastavnih aktivnosti (sportske, kulturne, umjetničke i dr.)

Učenik koji osvoji prvo, drugo ili treće mjesto na državnom ili međunarodnom takmičenju iz nastavnog predmeta ima pravo na nagradu, i to:

1) za međunarodno takmičenje u iznosu:

• 2.000 eura za prvo mjesto
• 1.500 eura za drugo mjesto
• 1.200 eura za treće mjesto.

2) za državno takmičenje u iznosu:

• 1.000 eura za prvo mjesto
• 700 eura za drugo mjesto
• 500 eura za treće mjesto.

Nagrade se učenicima dodjeljuju na godišnjem nivou, za prethodnu školsku godinu.

Stipendije i naknade za deficitarne kvalifikacije

Od školske 2017/2018. godine Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju obezbjeđuje stipendije za deficitarne kvalifikacije učenicima koji se obrazuju po programima u trogodišnjem trajanju radi sticanja kvalifikacija koje su na tržištu rada prepoznate kao deficitarne. Pravo na učešće na konkursu mogu ostvariti učenici koji  imaju status redovnog učenika. Stipendija učenicima se dodjeljuje bez obaveze vraćanja, odobravaju se za jednu školsku godinu i isplaćuje se u mjesečnom novčanom iznosu u deset jednakih mjesečnih rata učenicima koji imaju status redovnog. Uspjeh učenika dokazuje se obrazovnom ispravom škole u kojoj je učenik završio osnovno obrazovanje. Konkurs za dodjelu stipendija za deficitarne kvalifikacije Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta raspisuje za junski i avgustovski rok i objavljuje ga na sajtu Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta.

Prijem učenika u domove učenika i ostvarivanje prava na participaciju prevoza ostvaruje se na osnovu kriterijuma i na način utvrđen Pravilnikom o kriterijumima, načinu, uslovima i visini naknade za ostvarivanje prava na smještaj i ishranu u domu, studentski kredit, stipendiju i participaciju prevoza. Učenici mogu boraviti u domu, odnosno ostvarivati pravo na participaciju prevoza u periodu nastave u skladu sa školskim kalendarom, odnosno do završetka obaveza prema obrazovnom programu. Prijem učenika u dom vrši se na osnovu konkursa, koji raspisuje Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta.

Pravo na participaciju prevoza u prigradskom saobraćaju ostvaruju učenici osnovne škole, koji putuju pet i više kilometara do škole. Pravo na participaciju prevoza u prigradskom i međugradskom saobraćaju ostvaruju učenici srednje škole, koji putuju pet i više kilometara do škole.

Učenici osnovne škole ostvaruju pravo na participaciju prevoza u iznosu od 40% od cijene karte, a učenici srednje škole u iznosu od 20% od cijene karte.

Učenici čiji roditelji odnosno staratelji ostvaruju pravo na materijalno obezbjeđenje po propisima o socijalnoj zaštiti, ostvaruju pravo na participaciju prevoza u iznosu od 50% od cijene karte.

Ukupno 13 opština je obezbjedilo besplatne udžbenike za učenike prvog razreda-i to Herceg Novi, Tivat, Bar, Mojkovac i Podgorica, Kotor, Nikšić, Danilovgrad, Bijelo Polje, Cetinje, Budva, Plužine i Berane.

Budva i Berane su jedine opštine koje su obezbijedile besplatne udžbenike za sve osnovce odnosno za učenike od prvog do devetog razreda, dok Herceg Novi obezbijeđuje udžbenike za osnovce do trećeg razreda.

Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta  i Ministarstvo za ljudska i manjinska prava obezbjeđuje svim učenicima RE populacije u Crnoj Gori besplatne udžbenike ukoliko im iste ne obezbijedi Centar za socijalni rad.

Međunarodni i programi mobilnosti

Ujedinjeni svjetskih koledža (UWC)

Stipendije iz okvira programa Ujedinjenih svjetskih koledža (UWC) namijenjene su našim učenicima II razreda gimnazije/srednjih škola sa gimnazijskim nastavnim programom, koji III i IV razred završavaju na nekom od koledža širom svijeta stičući poznatu i priznatu diplomu Međunarodnog bakaloreata.

Konkurs za ove stipendije se svake godine raspisuje za gimnazije/srednje mješovite škole gimnazijskog tipa u Crnoj Gori. Kandidate predlažu nastavnička vijeća poštujući sljedeće kriterijume: crnogorsko državljanstvo, odličan uspjeh, iskazana zainteresovanost učenika za ovaj vid školovanja, spremnost učenika i roditelja da prihvate bilo koju od ponudjenih stipendija, bez obzira na lokaciju koledža, učenik generacije, dobro znanje engleskog jezika (nije presudno, ali je poželjno), široka interesovanja učenika, učešće u vannastavnim aktivnostima, pobjede sa raznih takmičenja, završeni razni kursevi  (strani jezici, kompjuteri, sportske aktivnosti...), spremnost učenika da učestvuje u raznim humanitarnim aktivnostima (rad sa osjetljivim grupacijama stanovništva, jedna sedmica godišnje).

Program koordinira Direktorat za visoko obrazovanje Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta.

International Student Exchange Montenegro (ISEM)

Agencija International Student Exchange Montenegro (ISEM) iz Podgorice sklopila je sporazum o saradnji sa uglednom Fondacijom International Student Exchange iz Amerike, kojim su stvoreni uslovi da zainteresovani učenici iz naše države provedu jednu školsku godinu ili polugodište u nekoj od američkih srednjih škola.

Program razmjene prevashodno je namijenjen učenicima II, III i IV razreda srednjih škola. Boravak je obezbijeđen u američkim porodicama, pažljivo odabranim od strane Fondacije. Pored kvalitetnog obrazovanja, program omogućava upoznavanje sa američkom kulturom, tradicijom i načinom života, kao i podizanje nivoa znanja engleskog jezika.

Program FLEX

Program FLEX nudi stipendije učenicima srednjih škola. Svi učesnici programa su smješteni u američkim porodicama domaćinima širom Sjedinjenih Američkih Država i pohađaju američke srednje škole.

Dobitnike FLEX stipendije bira nezavisna komisija američkih profesionalaca za obrazovanje i međunarodne odnose u Sjedinjenim Državama na osnovu pokazanih vrijednosti u prijavnom materijalu.

Svim dobitnicima stipendija je obezbijeđena povratna karta i džeparac za životne troskove. Oni dobijaju medicinsko osiguranje koje ne uključuje liječenje prethodnih zdravstvenih problema. Ovaj program je otvoren za sve srednjoskolce uključujući i učenike s invaliditetom koji ispunjavaju uslove programa.

Bilateralna saradnja

Jedan broj škola samostalno organizuje razmjenu učenika kao jednu od aktivnosti u okviru bilateralne saradnje sa školama iz drugih evropskih zemalja.

Bilateralna partnerstva škola orijentisana prema jeziku podstiču upotrebu evropskih jezika dajući učenicima šansu da usavršavaju strani jezik kroz komunikaciju sa svojim vršnjacima u školi i u porodicama u kojima su smješteni.

Privatno obrazovanje

Privatna ustanova koja izvodi javno važeće obrazovne programe može da se finansira iz budžeta Crne Gore u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju, ako:

1. izvodi obrazovni program od prvog do završnog razreda školovanja;
2. izvodi obrazovni program za djecu predškolskog uzrasta u trajanju od najmanje godinu dana;
3. ima upisana najmanje dva odjeljenja prvog razreda, a za umjetničku školu najmanje 35 učenika;
4. ima zaposlene nastavnike i saradnike potrebne za izvođenje obrazovnog programa, u skladu sa zakonom i drugim propisima.

Ministarstvo utvrđuje da li privatna ustanova ispunjava uslove.

Srednje vjerske škole (koje izvode javno važeće obrazovne programe) mogu se finansirati iz budžeta Crne Gore.

Međusobna prava i obaveze između privatne ustanove i države, uređuju se upravnim ugovorom.

Naknadu za školarinu po učeniku, odnosno djetetu u privatnoj ustanovi određuje osnivač. Naknada za školarinu po učeniku, odnosno djetetu u privatnoj ustanovi koja se finansira iz budžeta Crne Gore može biti do 10% veća od sredstava koja se obezbjeđuju po učeniku, odnosno djetetu u javnoj ustanovi.

Koncesionaru za izvođenje javno važećeg obrazovnog programa obezbjeđuju se sredstva iz budžeta Crne Gore u skladu sa ugovorom.

Država je dužna da obezbijedi djeci, učenicima, odnosno polaznicima završetak započetog obrazovanja, odnosno vaspitanja iz privatne ustanove koja, zbog prestanka finansiranja iz javnih prihoda, ne izvodi javno važeći obrazovni program.