Oblasti studiranja

Osnovni studijski programi realizuju se na  licenciranim  ustanovama visokog obrazovanja u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju iz sljedećih oblasti:

• prirodne nauke
• tehničke i tehnološke nauke
• medicinske nauke
• društvene nauke
• humanističke nauke
• poljoprivredne nauke
• interdisciplinarne nauke

Osnovni studijski programi organizovani su kao trogodišnji, obima 180 ECTS,  na većini studijskih programa. Izuzeci su neki osnovni studijski programi kao Obrazovanje učitelja, Učiteljski studij na albanskom jeziku, Arhitektura i Farmacija koji su organizovani u trajanju od pet godina, 300 ECTS. Studijski programi Medicina i Stomatologija organizovani su u trajanju od šest godina, 360 ECTS. Studenti koji završe osnovne studije u trajanju od pet ili šest godina mogu se direktno upisati na doktorske studije.

Uslovi upisa

Pravo upisa na osnovne akademske i primijenjene studije ima lice koje je steklo odgovarajući nivo obrazovanja IV-1 podnivo Nacionalnog okvira kvalifikacija.

Upis na studije vrši se na osnovu:

1. opšteg uspjeha na završetku pojedinačnih razreda za sticanje IV-1 podnivoa Nacionalnog okvira kvalifikacija;
2. rezultata postignutih na eksternom maturskom, odnosno stručnom ispitu;
3. postignutog uspjeha iz dva predmeta trećeg i četvrtog razreda koji su od značaja za nastavak obrazovanja;
4. uspjeha na državnom ili međunarodnom takmičenju iz predmeta koji su od značaja za nastavak obrazovanja; i
5. diplome Luča

Za upis na određene studijske programe može se uvesti prijemni ispit.

Za lica sa invaliditetom sprovodi se princip afirmativne akcije pri upisu na studijski program.

Maturski, odnosno stručni ispit vrednuje se sa najmanje 15% od ukupnog broja bodova koji se stiče pri upisu vrednovanjem svih kriterijuma.

Na stručno-umjetničkim studijskim programima osnovnih studija fakulteta i akademija umjetnosti može se upisati kandidat bez završene srednje škole ukoliko položi prijemni ispit u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju.

Stranac ima pravo upisa na studijske programe u Crnoj Gori pod jednakim uslovima kao i crnogorski državljani, u skladu sa  Zakonom i statutom ustanove.

Bliže uslove i kriterijume, način i postupak upisa u prvu godinu osnovnih akademskih i primijenjenih studija propisuje Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta.

Nastavni plan i program

Ustanova ima pravo da utvrđuje studijske programe koji će se izvoditi i predmete koji će se izučavati, i da samostalno razvija i realizuje studijske programe. Studije na ustanovama realizuju se na osnovu akreditovanog studijskog programa. Osnovni studijski programi mogu biti akreditovani kao akademski ili primijenjeni. Postupak akreditacije sprovodi Agencija za kontrolu i obezbjeđenje kvaliteta visokog obrazovanja u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju i podzakonskim aktima. Studijski program mora da sadrži praktičnu nastavu, kao i ishode učenja za naučnu oblast kojoj pripada studijski program, odnosno kompetencije za obavljanje djelatnosti. Programi osnovnih studija sadrže najmanje dva izborna modula.

Ustanova može da obavlja djelatnost i vrši upis studenata kad Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta utvrdi da ustanova ispunjava uslove propisane  Zakonom i donese rješenje o licenciranju u skladu sa Pravilnikom o bližim uslovima za osnivanje, obavljanje djelatnosti, postupku licenciranja i načinu vođenja registra ustanova visokog obrazovanja. Licencom se utvrđuje vrsta ustanove, akreditovani studijski programi, maksimalni broj studenata koji se mogu upisati na pojedine studijske programe, nivoi obrazovanja i diplome koje se stiču na ustanovi.

Ustanova visokog obrazovanja, u okviru programa koji realizuje, obezbjeđuje studentima uslove za sticanje znanja minimum jednog stranog jezika na višem naprednom nivou.

Nastavne metode

Ustanova visokog obrazovanja ima pravo da utvrdi metode nastave i ocjenjivanja znanja studenata.

Ustanova je dužna da za sve studente, osim za učenje na daljinu, organizuje predavanja, vježbe, praktičnu nastavu i druge oblike nastave, u skladu sa studijskim programom za postizanje ishoda učenja. Praktična znanja, vještine i kompetencije, odnosno praktična nastava može se sticati u prostorijama ustanove i van ustanove. Praktična nastava van ustanove ostvaruje se kod pravnih lica na osnovu ugovora o praktičnoj nastavi. Način i vrijeme organizovanja oblika nastave ustanova uređuje opštim aktom.

Ustanova je dužna da na početku studijske godine na odgovarajući način informiše studente o načinu, vremenu i mjestu održavanja nastave, provjere znanja i ispita, rezultatima ispita i drugim pitanjima od značaja za organizaciju studija.

Javna ustanova može, uz saglasnost Vlade, organizovati studije u saradnji sa domaćom ili stranom ustanovom visokog obrazovanja.

Privatna ustanova može organizovati studije u saradnji sa domaćom ili stranom ustanovom visokog obrazovanja.

U organizovanju ovih studija ustanova ima pravo da sprovodi program duplih ili zajedničkih diploma. Dupla diploma se stiče završetkom studijskog programa na dvije ustanove visokog obrazovanja i potvrđuje se sa dvije diplome ustanova. Zajedničku diplomu izdaju najmanje dvije ili više ustanova visokog obrazovanja, na osnovu studijskog programa za sticanje zajedničke diplome, koje imaju dozvolu za rad za odgovarajući studijski program.

Nastava može biti organizovana i kao učenje na daljinu, a polaganje ispita održava se u prostorijama ustanove. Uslove i način organizovanja nastave i polaganje ispita propisuje Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta uz prethodno pribavljeno mišljenje Savjeta za visoko obrazovanje.

U skladu sa Uredbom o normativima i standardima za finansiranje javnih ustanova visokog obrazovanja i  finansiranje studenata na ustanovama visokog obrazovanja, koju je donijela Vlada Crne Gore, uređeni su normativi i standardi za finansiranje javnih ustanova visokog obrazovanja  i studenata na tim ustanovama i finansiranje studenata na studijskim programima od javnog interesa na privatnim ustanovama visokog obrazovanja.Uredbom je utvrđen broj studenata u nastavnim grupama za predavanja i vježbe prema grupama studijskih programa,  broj nastavnih grupa, aktivnosti akademskog osoblja na javnoj ustanovi koja se finansira iz Budžeta, broj zaposlenih (akademsko osoblje) na javnim ustanovama, broj saradnika na javnoj ustanovi, broj tehničkog osoblja na javnoj ustanovi, broj neakademskog osoblja na javnoj ustanovi, režijski troškovi i materijalni troškovi javne ustanove neophodni za realizaciju aktivnosti, cijena koštanja studenta u javnoj ustanovi, cijena koštanja studijskog programa u javnoj ustanovi, cijena koštanja studenta na privatnoj ustanovi visokog obrazovanja na studijskom programa od javnog interesa.

Napredovanje studenata

Pri upisu na ustanovu student se opredjeljuje za upis na određeni studijski program. Studijskim programom određuju se predmeti za pojedinu godinu studiranja. Polaganjem ispita iz predmeta student stiče određeni broj ECTS kredita u skladu sa studijskim programom.

Student koji se finansira iz budžeta Crne Gore i ima najmanje 45 ECTS kredita ostvarenih u prvi put upisanoj studijskoj godini ima pravo da se i u narednoj studijskoj godini finansira iz budžeta. Student koji se finansira iz budžeta Crne Gore i ima manje od 45 ECTS kredita u prvi put upisanoj studijskoj godini može da nastavi studije u statusu studenta koji se sam finansira.

Ustanova može studentu, koji nije ostvario najmanje 45 ECTS kredita za određeni studijski program, odobriti upis u narednu studijsku godinu ako nije položio jedan ispit iz predmeta koji se vrednuje sa više od 15 ECTS kredita, u skladu sa statutom ustanove. Student koji ne položi izborni predmet, može ponovo da se opredijeli za isti ili drugi izborni predmet.

Pravila studiranja bliže se utvrđuju opštim aktom ustanove.

Ustanove koje su akreditovale studijske programe specijalističkih studija do dana stupanja na snagu Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o visokom obrazovanju mogu da vrše upis studenata na specijalističke studije do studijske 2021/2022. godine. Studenti koji su upisani na na specijalističke studije do dana stupanja na snagu ovog Zakona i studenti iz stava 1 ovog člana, imaju pravo da završe studije prema studijskom programu koji je važio u vrijeme upisa, po Zakonu po kojem su upisani, a najkasnije do kraja studijske 2023/2024. godine.

Mogućnost zapošljavanja

Da bi se omogućili adekvatni uslovi  za praktičnu obuku studenata kako bi se pripremili za lakše uključivanje na tržište rada studijski program sadrži praktičnu nastavu. Praktična nastava iznosi najmanje 25% u odnosu na ukupnu opterećenost studenta po predmetima, odnosno godini, u zavisnosti od ishoda učenja za pojedini studijski program. Praktična znanja, vještine i kompetencije, odnosno praktična nastava može se sticati u prostorijama ustanove i van ustanove. Praktična nastava van ustanove ostvaruje se kod pravnih lica na osnovu ugovora o praktičnoj nastavi.

Takođe, ustanova je dužna da najmanje jednom u toku pet godina vrši istraživanje tržišta rada anketiranjem svršenih studenata, udruženja poslodavaca, privrednih subjekata i preduzetnika o primjenjivosti stečenih znanja, vještina i kompetencija koje su neophodne tržištu rada.

U tom smislu na osnovu pripremljene Studije izvodljivosti za uspostavljanje sistema praćenja karijere visokoškolaca (Tracer Study) sprovodeno je anketiranje studenta koji su diplomu o završenim studijama stekli  2009 i 2013. godine i urađena Analiza podataka iz Studije praćenja

Skupština Crne Gore je 2012. godine donijela Zakon o stručnom osposobljavanju lica s stečenim visokim obrazovanjem. U skladu sa ovim Zakonom implementira se Program stručnog osposobljavanja lica sa stečenim visokim obrazovanjem. Program omogućava licima sa visokim obrazovanjem,  koji nemaju radno iskustvo, da steknu znanja, vještine i kompetencije tokom  devet mjeseci stručnog osposobljavanja, koje će im pomoći da u budućnosti samostalno obavljaju svoje radne aktivnosti. Korisnicima Programa je omogućeno sticanje odgovarajućeg radnog iskustva, dok su poslodavci u javnom i privatnom sektoru u mogućnosti da  prepoznaju visokokvalitetnu radnu snagu, koja bi nakon završetka Programa mogla kod njih da nastavi radni  angažman. Devetomjesečni Program, tokom kojeg korisnici dobijaju mjesečnu neto zaradu u iznosu od 50% prosječne neto zarade u Crnoj Gori, je podsticaj za obrazovanje i zapošljavanje mladih ljudi. Program je veoma dobar indikator i dobar izvor informacija, zajedno sa drugim važnim informacijama, i doprinosi adekvatnijem donošenju odluka o kreiranju upisne politike na ustanovama visokog obrazovanja u Crnoj Gori sa aspekta produkovanja kvalifikacija u skladu sa stvarnim potrebe tržišta rada. Sprovođenje Programa ukazuje na spremnost poslodavaca da se aktivnije uključe u proces obuke budućih radnika. Finansijska sredstva za realizaciju ovog programa obezbjeđuje Vlada. Program se realizuje već šest godina zaredom.

Analiza koju je sprovelo Ministarstvo prosvjete, u saradnji sa Poreskom upravom, pokazuje da  je za  četiri godine implementacije Programa, 6.865 od ukupno 14.252 korisnika Programa tj. 48,16% nastavilo radni angažman.

Ocjenjivanje studenata

Student polaže ispit po završetku nastave iz određenog studijskog predmeta na način predviđen studijskim programom, u skladu sa statutom ustanove. Uspješnost studenata u savladavanju predmeta i svih oblika provjere znanja prije ispita vrednuje se i izražava poenima. Ukupan broj poena koje student može steći kroz sve predispitne oblike provjere znanja, odnosno ishoda učenja iznosi od 30 do 70 poena, u skladu sa pravilima studija. Po osnovu svih predispitnih oblika provjere znanja, odnosno ishoda učenja i polaganjem ispita student može ostvariti najviše 100 poena, u skladu sa pravilima studija. Uspjeh studenata na ispitu i drugim oblicima provjere znanja izražava se slovnim ocjenama i to: A, B, C, D, E i F. Ocjena F je nedovoljna ocjena. Slovne ocjene ekvivalentne su brojčanim ocjenama i to:

1. ocjena A (odličan) ekvivalentna je ocjeni 10
2. ocjena B (vrlodobar) ekvivalentna je ocjeni 9
3. ocjena C (dobar) ekvivalentna je ocjeni 8
4. ocjena D (zadovoljava) ekvivalentna je ocjeni 7
5. ocjena E (dovoljan) ekvivalentna je ocjeni 6.

Srednja ocjena tokom studija određuje se kao količnik zbira proizvoda brojčane ocjene i ECTS bodova za svaki predmet i ukupnog broja stečenih ECTS bodova

Diplome

Po završetku programa osnovnih studija, studentima se dodjeljuje diploma o završenom akademskom ili primijenjenom programu osnovnih studija i stepen obrazovanja Bečelor. Po završetku studijskih programa Medicine, Stomatologije i Farmacije, studentima se dodjeljuje diploma o završenim osnovnim studijama i stepen obrazovanja doktor medicine/stomatologije/farmacije.

Od 2006/2007. studijske godine uz diplomu svršenim studentima se izdaje i dopuna diplome, na osnovu zvaničnog evropskog modela.  

Diploma i dopuna diplome se izdaju na crnogorskom i engleskom jeziku. Ukoliko student pohađa nastavu na nekom od jezika manjina, onda se diploma i dopuna diplome izdaju i na jeziku manjina. Sadržaj diplome i dopune diplome propisan je Pravilnikom o sadržaju i obliku diplome i dopune diplome (supplement), vođenju matične knjige studenata, evidenciji i sadržaju javnih isprava koje izdaje univerzitet i ustanove visokog obrazovanja.

Kvalifikacije stečene nakon završenog osnovnog akademskog ili primijenjenog studijskog programa obima180 ECTS smeštaju su u VI nivo Nacionalnog okvira kvalifikacija.