Zakon o nacionalnom okviru kvalifikacija je usvojila Skupština Crne Gore u decembru 2010.godine. Crnogorski okvir kvalifikacija (CKO) predstavlja mehanizam za razumijevanje i upoređivanje kvalifikacija. 

Njime se služe korisnici obrazovanja, poslodavci i šira javnost da bi ukazali na veze između različitih vidova i nivoa obrazovanja i putanja napretka kroz cjeloživotno učenje. Nivoi u okviru COK-a obezbjeđuju smjernice za prepoznavanje postojećih kvalifikacija i određivanja novih kvalifikacija u smislu očekivanih ishoda učenja, tj. znanja, vještina i kompetencija.  Fokusiranje na ishode učenja, bez obzira na puteve sticanja, daje mogućnost priznavanje neformalnog i informalnog učenja, uz ono koje je stečeno kroz formalne programe. Time se omogućava da ljudi svih starosnih doba stiču kvalifikacije, a poslodavcima da procijene vještine radne snage u odnosu na standarde koji su propisani za konkretno radno mjesto. 

Među principima akcenat je stavljen na ishode učenja definisane kao znanje, vještine i kompetencije, važnost obezbjeđenja kvaliteta u svim fazama razvoja Okvira, kao i uspostavljanje saradnje među svim bitnim akterima u kreiranju uslova za prenos kredita.

Dodatna vrijednost CKO-a je da omogućava poređenje crnogorskih kvalifikacija sa kvalifikacijama koje se stiču u inostranstvu, čime se promoviše mobilnost učenika/studenata i radne snage u zemlji i u inostranstvu. Okvir obuhvata sve kvalifikacije formalnog obrazovanja (opšte obrazovanje, stručno obrazovanje i obuka i visoko obrazovanje) kao i sistem nacionalnih stručnih kvalifikacija orjentisanih ka tržištu rada. Zakon definiše principe i ciljeve CKO-a, strukturu nivoa i podnivoa, tipove kvalifikacija koje treba uključiti i strukturu upravljanja.

Glavni ciljevi CKO-a definisani Zakonom su:

• jasno definisanje ishoda učenja
• podržavanje cjeloživotnog učenja
• stvaranje veza između raznih podsistema obrazovanja i obuke
• stvaranje jasnih mogućnosti za napredak (vertikalni i horizontalni) u okviru sistema obrazovanja i obuke
• poboljšanje međunarodne uporedivosti kvalifikacija
• obezbjeđenje kvaliteta kvalifikacija.

U skladu sa Zakonom, imenovano je novo tijelo, Savjet za kvalifikacije. Članovi Savjeta su predstavnici ministarstava, ustanova odgovornih za razvoj kvalifikacija, univerziteta i predstavnici poslodavaca i sindikata.

Glavni zadaci Savjeta su:

• donošenje odluka o unosu i klasifikaciji kvalifikacija u COK
• predlaganje novih kvalifikacija ustanovama nadležnim za razvoj kvalifikacija
• donošenje odluka o metodološkim dokumentima za klasifikaciju kvalifikacija
• usvajanje smjernica za sektorske komisije itd.

Savjet je usvojio sljedeća podzakonska akta: Pravilnik o procedurama razvijanja kvalifikacija od prvog do petog nivoa kvalifikacija, Pravilnik o procedurama razvijanja kvalifikacija od šestog do osmog nivoa kvalifikacija, Pravilnik o opisu nivoa i podnivoa kvalifikacija,  Metodologija svrstavanja kvalifikacija u NOK, Smjernice za razvoj kvalifikacija za nivoe I-V, Metodologija dodjele  koda kvalifikaciji, Osnova za modularizaciju i kreditno vrednovanje obrazovnih programa stručnog obrazovanja, Smjernice za rad sektorske komisije, Opisi nivoa i podnivoa.

Crnogorski nacionalni okvir kvalifikacija ima osam nivoa, koji se zasnivaju na ishodima učenja sa podnivoima kod nivoa 1, 4 i 7.

Opisi svakog nivoa sadrže tri kategorije: znanje, vještine i kompetencije. Svaka kvalifikacija koja se svrstava u Okvir sadrži ishode učenja koji se opisuju kroz ove tri kategorije opisa i svaka viša ravan sadrži znanja, vještine i kompetencije na nižem nivou. Nivo znanja, vještina i kompetencija su rastući, tako da opisi na nivou I predstavljaju osnovno znanje, vještine i kompetencije, dok na nivou, na primjer VII1, odražavaju kompleksna očekivanja u smislu dubine i širine znanja, vještina i kompetencija uključujući i posjedovanje sposobnosti samostalnog rada. Podnivoi na nivoima I, IV i VII odraz su potrebe da se olakša klasifikovanje kvalifikacija koje su stečene u obrazovnom sistemu prije donošenja Zakona o nacionalnom okviru kvalifikacija. Opisi podnivoa u okviru određenog nivoa su slični, ali zbog potrebe da se uvaže specifični zahtjevi tržišta rada, na pojedinim nivoima uvedeni su podnivoi.

U prva četiri nivoa  Okvira  smještaju se kvalifikacije koje se stiču završetkom  osnovnog obrazovanja i srednjeg opšteg i  srednjeg stručnog obrazovanja. U nivo V smještaju se kvalifikacje koje se stiču završetkom višeg obrazovanja, kvalifikacija nakon  završetka stručnog netercijarnog obrazovanja.

U nivoe VI, VII i VIII smještaju se kvalifikacije koje se stiču završetkom  visokog obrazovanja.

U Okvir kvalifikacija svrstavaju se i stručne  kvalifikacije koje se stiču nakon provjere neformalno i informalno stečenih znanja, u skladu sa utvrđenim standardima i ispitnim katalozima usvojenim od strane Nacionalnog savjeta. Procedure i nadležnosti  vrednovanja prethodnog učenja uređene su  Zakonom o nacionalnim stručnim kvalifikacijama.

Obim kvalifikacije se određuje brojem kredita. Kredit je mjerna jedinica za vrednovanje rada koju treba da ostvari polaznik radi postizanja ciljeva i koristi se za mjerenje radnog opterećenja osobe koja uči, s obzirom na vrijeme koje je potrebno za završetak, odnosno ostvarivanje ishoda učenja.

Svakoj kvalifikaciji Crnogorskog okvira kvalifikacija dodjeljuje se odgovarajući broj kredita na određenom nivou. Ukupan broj kredita kvalifikacije dobija se sabiranjem ukupnog broja kredita jedinica kvalifikacija koje čine kvalifikaciju. Jedan kredit podrazumijeva 25 sati opterećenja za sve strukturne aktivnosti učenja, uključujući: formalno učenje (časovi predavanja, časovi vježbi itd.); samostalan rad, konsultacije itd.;neformalno učenje (seminari, kursevi, obuke itd.); praktičan rad; provjera.

Shvatajući značaj nacionalnog okvira kvalifikacija (NOK), tadašnje Ministarstvo prosvjete je 2006. godine otpočelo aktivnosti po osnovu razvoja Crnogorskog kvalifikaciong okvira, kao prve faze dugogodišnjeg procesa. Druga faza, podrška uspostavljanju Crnogorskog kvalifikacionog okvira (CKO) otpočela je 2007/08. godine aktivnostima na razvoju Strategije za uspostavljanje  Crnogorskog kvalifikacionog okvira (2009-2011). Ministarstvo prosvjete je, takođe, opredijelilo sredstva u okviru Instrumenata za pristupnu podršku 2007 (IPA 2007) za uspostavljanje i razvoj Crnogorskog kvalifikacionog okvira. Aktivnosti, po tom osnovu, su uključivale i obezbjeđenje kvaliteta u visokom obrazovanju. Ovim sredstvima je podržan i akt o Nacionalnom okviru kvalifikacija. Treća razvojna faza u ovom procesu otpočela je usvajanjem akta o Nacionalnom okviru kvalifikacija (2010) i formiranjem Savjeta za kvalifikacije. Sistem je podržan formiranjem sektorskih komisija, kao i Odjeljenja za kvalifikcije u okviru Ministarstva prosvjete. Radnim planom Vlade za 2013. godinu prepoznata je obaveza Ministarstva oko pripreme Izvještaja o referenciranju crnogorskog kvalifikacionog okvira (CKO) sa Evropskim okvirom kvalifikacija (EQF).

Izvještaj o referenciranju, upoređivanje nivoa u CKO sa nivoima u EQF je urađeno u skladu sa preporukama Evropskog parlamenta i Savjeta za uspostavljanje EQF za cjeloživotno učenje. Podaci i navodi u izvještaju su proceduralno usvojeni na Nacionalnom savjetu za obrazovanje, Savjetu za visoko obrazovanje i Savjetu za kvalifikacije. Navodi  u izvještaju su okarakterisani kao relevantni, transparentni, uporedivi i konzistentni. Crnogorska Vlada je, takođe, odobrila Izvještaj.

Na radu Izvještaja o referenciranju je radila inter-sektorska grupa, uz podršku internacionalnih eksperata iz Austrije, Slovenije, Hrvatske i Estonije.

Ovaj izvještaj je ključni dokument kojim Crna Gora izvještava o sprovedenom procesu uporedjivanja Crnogorskog kvalifikacionog okvira (CKO) sa Evropskim (EQF) za cjeloživotno učenje i QF_EHEA. Dokument sadrži detaljno upoređivanje nivoa kvalifikacija dobijenih u Crnoj Gori sa onim u Evropskom okviru kvalifikacija sa ciljem obezbjeđivanja prepoznatljivosti kvalifikacija i unapređenja mobilnosti unutar šireg evropskog prostora. Proces referenciranja je sproveden po kriterijumima i procedurama koje je uspostavila Savjetodavna grupa za EQF (EQF AG), kroz metodološka uputstva za sprovodjenje procesa upoređivanja i referenciranja nacionalnih okvira sa evropskim. Proces self-sertifikacije sa Okvirom kvalifikacija u Evropskom prostoru visokog obrazovanja (QF-EHEA) je sproveden u skladu sa kriterijumima usvojenim u okviru Bolonja procesa.

Deskriptori nivoa, uporedivi sa Dablinskim, su dodijeljeni svakom nivou i podnivou po principu znanja, vještina i kompetencija koje daju kvalifikacije na određenom nivou. Smještanje kvalifikacija u nivoe je urađeno u skladu sa definisanim ishodima učenja. CKO uljučuje tri tipa kvalifikacija: obrazovne (nivoa), stručne i druge kvalifikacije. Obrazovne kvalifikacije su one koje se dobijaju nakon završetka javno priznatog obrazovnog ili studijskog programa, stručne kvalifikacije se dobijaju nakon ocjene neformalno ili informalno stečenog obrazovanja ili nakon završetka posebnog  obrazovnog programa. Druge kvalifikacije su kvalifikacije koje se dobijaju nakon sticanja osnovne kvalifikacije. Ove kvalifikacije ne povećavaju nivo osnovne kvalifikacije već predstavljaju njenu dopunu i pokazuju dodatnu osposobljenost pojedinca, potrebnu za uključivanje na tržište rada. One predstavljaju dodatak  za uključivanje na tržište rada i najčešće su zahtijev poslodavaca.

Rezultati referenciranja CKO sa EQF pokazuju jasnu poveznost nivoa izmedju dva okvira i to kako slijedi:

CKO I nivo (I1 i I2)                         EQF I

CKO II nivo                                    EQF II

CKO III nivo                                   EQF III

CKO IV nivo (IV1 i IV2)                   EQF IV

CKO V nivo                                    EQF V

CKO VI nivo                                   EQF VI

CKO VII nivo (VII1 i VII2)               EQF VII

CKO VIII nivo                                 EQF VIII

Izvještaj takođe sadrži i samo-sertifikaciju sa QF-EHEA. Rezultati samo-sertifikacije ukazuju na uporedivost tri nivoa u visokom obrazovanju (VI-VIII) sa respektivnim nivoima u QF-EHEA.

Crnogorski EQF NCP održava i registar kvalifikacija. Crna Gora je predstavila postojeće stanje u razvoju CKO  na 25-om zasijedanju Savjetodavne grupe u junu 2014. godine. Na 26-om zasijedanju Savjetodavne grupe u oktobru 2014. godine, predstavljen je finalni Izvještaj o referenciranju. Crna Gora je pohvaljena za značajan uspjeh u implementaciji ogromnog broja  aktivnosti na razvoju CKO. Zaključak grupe je bio da Izvještaj može biti usvojen u formi u kojoj je podnešen, uz detaljnije pojašnjenje dva pitanja: načina smještanja kvalifikacija u Okvir i upravljanje Okvirom.  Na 27-om zasijedanju Savjetodavne grupe od 6. novembra 2014 .godine, predstavljena je detaljna elaboracija ova dva pitanja i crnogorski Izvještaj o referenciranju je usvojen.

Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta je Nacionalna koordinaciona tačka za Evropski okvir kvalifikacija (EQF NCP).

U okviru Projekta „Podrška Evropskom okviru kvalifikacija u Crnoj Gori za 2016. godinu”, Erasmus+ programa Evropske unije, koji je realizovalo tadašnje Ministarstvo prosvjete pripremljen je Priručnik „Nacionalni okvir kvalifikacija u Crnoj Gori“. Pripremljen je i video spot o Nacionalnom okviru kvalifikacija u Crnoj Gori. Video spot je namijenjen različitim ciljnim grupama i sadrži osnovne informacije o Nacionalnom okviru kvalifikacija, usklađenosti Nacionalnog okvira kvalifikacija sa Evropskim okvirom kvalifikacija, kao i o korisnosti Okvira za pojedince, poslodavce i obrazovne ustanove. Takođe, uz podršku Erasmus+ programa Evropske unije realizovan je projekat Europass, u okviru kojeg je pripremljen „Vodič kroz Europass“ i urađen  web-portal Europass.

Tokom 2021. godine, u skladu sa prethodno pripremljenim planom, urađeno je i usvojeno 87 dokumenata, u skladu sa principima Nacionalnog okvira kvalifikacija:

• 31 standard zanimanja (usvojenih na Savjetu za kvalifikacije);
• 32 standarda stručnih kvalifikacija (usvojenih na Savjetu za kvalifikacije);
• 12 standarda kvalifikacija nivoa obrazovanja (usvojenih na Savjetu za kvalifikacije);
• 12 obrazovnih programa (usvojenih na Nacionalnom savejtu za obrazovanje).

Tokom IV kvartala 2021. godine, urađeno je 20 ispitnih kataloga za provjeru neformalno i informalno stečenih znanja i sticanje nacionalne stručne kvalifikacije.

U 2022. godini Savjet za kvalifikacije usvojio je:

• 11 standarda zanimanja u Sektoru kvalifikacija za inženjerstvo i proizvodne tehnologije, podsektoru Mašinstvo;
• 6 standarda zanimanja u Sektoru kvalifikacija za rudarstvo, metalurgiju i hemijsku industriju, podsektoru Grafičke tehnologije;
• 4 standarda zanimanja u Sektoru kvalifikacija za rudarstvo, metalurgiju i hemijsku industriju, podsektoru Metalurgija.

Standardi zanimanja su osnov za izradu modularizovanih obrazovnih programa iz oblasti stručnog obrazovanja, koji su bazirani na ishodima učenja.