Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ); Türkiye’de yetkili kurumlar (MEB, YÖK, MYK) tarafından verilen diplomalar ve belgelerin öğrenme kazanımlarına göre seviyelendirilmesi ve kalite güvencesi sağlanmış olanların yer aldığı ülkemize özgü şeffaflık ve sınıflandırma aracıdır.
TYÇ, yeni yeterliliklerin geliştirilmesi, mevcut yeterliliklerin iyileştirilmesi, önceki öğrenmelerin tanınması, yeterlilikler arası yatay ve dikey geçiş olanaklarının belirlenmesi ve yeterliliklerin uluslararası kıyaslanabilirliğinin sağlanmasına imkân tanımayı hedeflemektedir. Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Bakanlar Kurulunun 2015/8213 sayılı Kararıyla 19/11/2015 tarihli ve 29537 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Türkiye Yeterlilikler Çerçevesine Dair Tebliğ ve eki Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi Belgesi, 02/01/2016 tarih ve 29581 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in Dördüncü Bölümünde TYÇ Yönetim Yapıları açıklanmaktadır. Yönetmelik kapsamında TYÇ’nin 3 temel yönetim organı bulunmaktadır. Bunlar TYÇ Koordinasyon Kurulu, TYÇ Kurulu ve TYÇ İstişare Meclisi’dir. Her üç organ da aktif şekilde işlemekte ve TYÇ’ye ilişkin tüm kararlar yönetim yapılarının etkin işleyişi sonucunda alınmaktadır.
TYÇ kalite güvencesi sağlanmış yeterlilikleri bünyesine dâhil eder. Bir yeterliliğin TYÇ’de yer alabilmesi için, öğrenme kazanımı yaklaşımı ile tanımlanmış olması, kalite güvencesinin sağlanmış olması ve Türkiye Yeterlilikler Veri Tabanında yer alması gerekmektedir. 27 Mart 2025 itibarıyla YÖK sorumluluğunda bulunan 1325 yeterlilik ve MYK sorumluluğunda bulunan 398 yeterlilik TYÇ’ye yerleştirilmiş durumdadır. TYÇ’ye yerleşen yeterlilikler; mezuniyet belgeleri, transkriptler ve diploma ekleri üzerinde üzerinde TYÇ Logosu kullanma hakkı kazanırlar. TYÇ Logolu Mezuniyet Belgeleri; kalite güvencesini kurumsal kültürün bir parçası haline getirmiş olan yükseköğretim kurumlarının, YÖK, Yükseköğretim Kalite Kurulu (YÖKAK) ve MYK’nın ortak çalışmasının bir ürünüdür. TYÇ Logosu her bir yeterliliğe özgü ve okutulduğunda yeterliliğe ilişkin bilgilerin Türkçe ve İngilizce olarak sunulduğu QR Koda sahiptir. TYÇ Logosu nitelikli işgücünün oluşmasında kurumlar arasında oluşturulan güçlü koordinasyon ve işbirliğinin göstergesi niteliğindedir. TYÇ Logosuna sahip yeterlilikler kalite güvence süreçlerinin etkin bir şekilde işletildiği, Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi’ne açık bir referans taşıyan ve erişim süreçleri güvenilir ve şeffaf olan belgelerdir.,
TYÇ’nin Yapısı ve Kalite Güvencesi
TYÇ, kalite güvencesi sağlanmış yeterlilikleri sahip oldukları öğrenme kazanımlarını esas alarak 8 farklı seviyede ele almakta ve türlerine göre gruplandırmaktadır. Seviyeler, yeterlilik türleri ve yeterlilik kategorileri TYÇ tasarımının çekirdek öğelerini oluşturmaktadır. TYÇ tasarımında seviye tanımlayıcıları aracılığıyla tanımlanan 8 farklı seviyeden oluşmaktadır. Seviyeler, seviye tanımlayıcıları aracılığıyla tanımlanmakta ve yeterlilik türleriyle desteklenmektedir. Yeterlilik kategorileri ise yeterlilik türlerinin sınıflandırılmasını sağlamaktadır. TYÇ Seviyeleri, 1’den 8’e doğru sıralanmakta, kolaydan zora ve basitten karmaşığa doğru ilerlemektedir. TYÇ seviyeleri, herhangi bir öğrenme alanı dikkate alınmadan, söz konusu seviyedeki yeterliliklerin sahip olduğu asgari ortak öğrenme kazanımlarına göre tanımlanmıştır. Her seviyeyi bilgi, beceri ve yetkinlikler açısından tanımlayan öğrenme kazanımı ifadeleri “seviye tanımlayıcısı” olarak adlandırılmakta ve seviye tanımlayıcıları, TYÇ’deki diğer yapı ve araçlar için temel oluşturmaktadır. TYÇ yaklaşımına göre, aynı seviyede birden fazla yeterlilik türü (4. Seviye Mesleki Yeterlilik Belgesi, Lise Diploması ve Ustalık Belgesi gibi) bulunabilir. Ancak aynı seviyedeki farklı yeterlilik türleri, birbirlerinin yerine geçmediği gibi, farklı hak, yetki ve/veya muafiyetler sağlamaktadır. Farklı yeterlilik türlerinin aynı seviyede yer alması, aralarında zorluk ve karmaşıklık düzeyleri açısından bir “itibar denkliği” olduğunu göstermektedir. TYÇ seviyeleri, yeterlilik türleri ve sorumlu kurumlar Şekil 4’de gösterilmektedir.
TYÇ’nin amacı öğrenme kazanımları ve seviye prensibine göre yeterlilikleri tanımlamak, yeterlilikler arasında şeffaflığı ve karşılaştırılabilirliği sağlamak ve eğitim sistemini modernleştirmektir. Bu hedeflerle birlikte amaç, kişilerin istihdamını ve hareketliliğini kolaylaştırmak ve hayat boyu öğrenmelerine katkı sağlamaktır. Bu hedeflere ulaşabilmek için şüphesiz en önemli araç yeterliliklerin kalite güvencesinin sağlanmasıdır. Kısaca, TYÇ kapsamındaki tüm yeterliliklerin kalite güvencesinin sağlanması bu yapının en önemli ayağıdır.
Bu doğrultuda hazırlanan “TYÇ’de Yer Alacak Yeterliliklerin Kalite Güvencesinin Sağlanmasına İlişkin Yönetmelik (TYÇ Kalite Güvence Yönetmeliği)” 25 Mart 2018 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik, örgün ve yaygın eğitim ve öğretim programları ile yaygın ve serbest öğrenmelerin doğrulanması sonucu düzenlenen tüm yeterliliklerin kalite güvencesinin sağlanmasına, kalite güvence ölçütlerinin belirlenmesine ve kalite güvencesinden sorumlu kurumların görev ve sorumluluklarına yönelik düzenlemeler içermektedir. TYÇ Kalite Güvence Yönetmeliği, tüm kalite güvence sistemlerinin karşılaması gereken kalite güvence ölçütlerini tanımlamaktadır. Yönetmelik gereğince sorumlu Kurumlar (MEB, YÖK ve MYK) kalite güvence ölçütlerini karşılayan kalite güvence sistemlerini kurarak kendi yeterliliklerine uygun şekilde geliştirmekte ve işletmektedir.
AYÇ ve TYÇ’nin AYÇ ile Referanslanması
Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ), Avrupa Birliği ülkeleri tarafından oluşturulan ve eğitim, öğretim ve öğrenme faaliyetlerini standardize etmeyi amaçlayan bir çerçevedir. Bu çerçeve, bireylerin yeterliliklerini daha anlaşılır ve karşılaştırılabilir hale getirmek amacıyla geliştirilmiştir. AYÇ, bireylerin sahip oldukları bilgi, beceri ve yetenekleri tanımlamak ve sınıflandırmak için bir referans noktası sağlar. AYÇ yayınladığı Tavsiye Kararları doğrultusuyla ülkelere rehberlik etmektedir.
Ülkelerin AYÇ Tavsiye Kararında belirtilen ilkelere uygun biçimde hareket etmeleri amacıyla yönlendirme sağlamak ve referanslama raporlarını incelemek üzere Avrupa Komisyonu tarafından AYÇ Danışma Grubu oluşturulmuştur. AYÇ Danışma Grubu AYÇ Tavsiye Kararının uygulanması ve Avrupa Konseyinin 2012 yılında yaygın ve serbest öğrenmelerin tanınması konusundaki tavsiyelerinin hayata geçirilmesinden sorumludur.
AYÇ Tavsiye Kararı ülkelere AYÇ ile referanslama sürecinde diğer ulusal kurum/kuruluşlarla birlikte çalışmalarını ve bu süreci kaliteyi ve şeffaflığı teşvik edecek bir yaklaşımla yönlendirmek amacıyla Ulusal Koordinasyon Noktası (UKN) belirlemelerini tavsiye etmektedir. AYÇ Tavsiye Kararı Uyarınca MYK, 2008 yılında AYÇ UKN olarak belirlenmiştir ve bu tarihten itibaren AYÇ Danışma Grubunda Türkiye’yi temsil etmektedir. Bu görev vesilesiyle ülkemiz ulusal yeterlilik çerçevesi TYÇ oluşturulmuş ve AYÇ ile referanslama için gerekli çalışmalar paydaş katılımı ile yürütülmüştür. Söz konusu çalışmalar sonucu hazırlanan Türkiye Referanslama Raporu 2017 yılında AYÇ Danışma Grubuna sunulmuş ve değerlendirmesi sonucu TYÇ, AYÇ ile referanslandırılmıştır.
TYÇ’nin AYÇ ile referanslanması TYÇ’ye yerleşen yeterliliklerin uluslararası platformdaki şeffaflığının ve anlaşılabilirliğinin teminatı niteliğindedir. AYÇ Tavsiye Kararı’nda ülke yeterlilik sistemleri, yeterliliklerden sorumlu kurulumlar ve yapısı, yeterliliklerin seviyesi ve kalite güvence süreçleri zaman içerisinde değişebileceği için referanslama raporlarının güncellenmesi gerektiği belirtilmektedir. Aradan geçen zamanda ülkemiz eğitim, öğretim ve yeterlilik sisteminde ve TYÇ’nin uygulanmasında yaşanan önemli gelişmeler ışığında Türkiye Referanslama Raporu güncellenerek Mart 2025 tarihinde AYÇ Danışma Grubuna tekrar sunulmuş ve yeniden referanslama gerçekleştirilmiştir.