Voortdurende professionele ontwikkeling voor onderwijzend personeel in basis- en secundair onderwijs 

Organisatie 

Voor de startende leerkracht is aanvangsbegeleiding een recht en een plicht. De aanvangsbegeleiding ondersteunt het tijdelijke personeelslid in het leren beheersen van zijn kerntaken, in het zichzelf verder leren ontwikkelen als persoon en professional en in het leren vinden van zijn weg in zijn instelling als werkplek en lerende organisatie. 

Ook professionalisering maakt inherent deel uit van het leerkracht-zijn en is een onderdeel van de opdracht van elk personeelslid. Het is een recht en een plicht voor de leerkracht en het schoolbestuur/de schoolleiding. 

De leerkracht is zelf de eerste verantwoordelijke voor zijn/haar professionalisering en speelt een actieve rol gaande van deelname aan tot implementatie in de eigen praktijk.. Hij/zij kan die verantwoordelijkheid echter alleen ten volle opnemen als hij daarbij wordt ondersteund in en door zijn/haar school en schoolbestuur.  

De eerste evaluator van een leraar (meestal de schoolleider) kan, in overleg met de leraar, bepaalde professionaliseringsinitiatieven verplicht opleggen. In dat geval worden deze initiatieven opgenomen in de functiebeschrijving van het personeelslid.  

Verschillende actoren spelen een rol bij de professionalisering van  leraren(teams) en de school als organisatie. Om te beginnen de schoolleider. De schoolleiding zorgt voor afstemming tussen de individuele professionalisering van leraren en het (boven)schoolbeleid. Elke school moet elk jaar een professionaliseringsplan opmaken dat op samenhangende wijze de professionaliseringsinitiatieven omvat gericht op de competentieontwikkeling van het personeel en  de ontwikkeling van de school als organisatie. Ook de aanpak van aanvangsbegeleiding wordt in het plan opgenomen.    Het referentiekader onderwijskwaliteit omschrijft kwaliteitsverwachtingen rond het professionaliseringsbeleid van elke school: van gebaseerd op noden tot het in kaart brengen van effecten van professionalisering. 

Naast de schoolactoren (collega-leraren, middenkader, leidinggevenden, ondersteuners, …), schoolbestuur, scholengemeenschap) spelen ook  schoolexterne actoren een heel belangrijke rol:  pedagogische begeleiders, lerarenopleiders, en POC-medewerkers, aanbieders van professionalisering, uitgeverijen, onderzoekers, externen, onderwijsoverheid, … In functie van een duurzame professionalisering (met inbegrip van de ondersteuning van de transfer) is afstemming tussen de verschillende actoren cruciaal. 

Ook voor de overheid is een taak weggelegd in deze ondersteuning, bijvoorbeeld via professionalisering op initiatief van de Vlaamse Regering en ter beschikking stellen van de nodige professionaliseringsmiddelen (cfr infra). 

Diverse vormen van professionalisering 

Er zijn diverse initiatieven die ervoor zorgen dat leerkrachten groeien in hun professionele deskundigheid om de kwaliteit van onderwijs te optimaliseren. Deze initiatieven kunnen verschillend zijn naar opzet, duur, doelgroep, aanbod, al dan niet afwezigheid tijdens het initiatief met nood aan vervanging etc. 

In de eerste plaats zijn er de veel voorkomende ‘traditionele’ activiteiten van professionalisering (bv. nascholing, deelname aan studiedagen). Daarnaast zijn er vele mogelijkheden van  leren in en buiten de school, zoals observaties, coaching, teamteaching.  De school kan beschouwd worden als een werk- en leerplek. Het is een plaats waar niet alleen leerlingen leerkansen krijgen, maar waar ook leerkrachten hun deskundigheid kunnen (blijven) ontwikkelen.   

Als er nood is aan vervangingen, kunnen scholen uit het (gewoon en buitengewoon) basisonderwijs een beroep doen op het systeem van de korte vervangingen (waarvan professionalisering een voorbeeld is). Die scholen ontvangen extra middelen voor het opvangen van korte afwezigheden van personeelsleden die aangesteld zijn in het ambt van (kleuter)onderwijzer of leermeester. In het secundair onderwijs faciliteert het departement Onderwijs en Vorming het volgen van een bedrijfsstage door vervangende klasactiviteiten rond ondernemingszin en/of ondernemerschap aan te bieden aan de leerlingen tijdens de afwezigheid van de stagelopende leraren. 

Stimuleringsmaatregelen, ondersteunende maatregelen en financiering voor deelname aan permanente professionele ontwikkelingsactiviteiten 

Financiering van de professionalisering 

Wat de aanvangsbegeleiding betreft, ontvangt een schoolbestuur jaarlijks bijkomende omkaderingsmiddelen om personeel in te zetten om in zijn instelling of instellingen een kwaliteitsvolle aanvangsbegeleiding aan te bieden en (verder) te ontwikkelen. Deze middelen worden rechtstreeks aan scholen toegekend aan de instelling samen met de gebruikelijke omkadering. 

Wat de continue professionalisering betreft, zijn er verschillende financieringskanalen, namelijk de professionaliseringsmiddelen voor de instellingen, de professionalisering op initiatief van de Vlaamse Regering en de professionalisering op initiatief van de pedagogische begeleidingsdiensten. Dit wordt geregeld in het decreet van 8 mei 2009 betreffende de kwaliteit van onderwijs. 

Daarnaast subsidieert de overheid nog andere projecten (die van korte of langere duur kunnen zijn) via een semi- of niet-gereglementeerde subsidie en organiseert zij ook studiedagen voor allerlei onderwijsprofessionals. 

Professionaliseringsbudget 2021 (in duizend euro): 

Stimulansen tot deelname aan voortdurende professionele ontwikkeling 

Zowel de schoolleider als alle personeelsleden van de school kunnen in principe beroep doen op de professionaliseringsmiddelen. Er moet wel kunnen worden aangetoond dat de professionalisering nuttig is voor de taken van het personeelslid. Scholen kunnen vervoerskosten en inschrijvingsgelden van leerkrachten terugbetalen en beslissen ook of leerkrachten van hun lesopdracht kunnen worden vrijgesteld voor de professionaliseringsactiviteit.