Finansiranje

Finansiranje visokog obrazovanja u Crnoj Gori uredjeno je Zakonom o visokom obrazovanju

U skladu sa Zakonom ustanova može da se finansira iz sljedećih izvora:           

• sredstava osnivača

• školarina i drugih naknada koje plaćaju studenti

• intelektualnih i drugih usluga

• donacija, poklona i legata

• prihoda od imovine (zakup)

• projekata i ugovora sa međunarodnim, državnim ili privatnim subjektima u svrhu promovisanja nastave, istraživanja i konsultantskih aktivnosti i

• drugih izvora u skladu sa zakonom.

Javna ustanova stiče sredstva iz Budžeta Crne Gore na osnovu normativa i standarda za finansiranje javnih ustanova, uzimajući u obzir broj studenata utvrđen licencom, cijenu koštanja studenta za određeni studijski program i ocjenu kvaliteta rada ustanove iz izvještaja o eksternoj evaluaciji.

Međusobna prava i obaveze između javne ustanove i Vlade za realizaciju studijskih programa I i II ciklusa studija uređuju se ugovorom o finansiranju.

U maju mjesecu 2019. godine, potpisan je Ugovor  o finansiranju između Vlade Crne Gore i Univerziteta Crne Gore, na period od tri godine. Novi, tzv. ugovorni model finansiranja, će prvi put dati jasan uvid u odnos ulaznih i izlaznih parametara, kao i performansi univerziteta, a sve u cilju unapređenja kvaliteta rada na Univerzitetu. Navedeni model finansiranja Univerziteta Crne Gore treba da omogući unapređenje svih komponenti na Univerzitetu, uključujući posebno one koje se odnose na kvalitet, odnos broja studenata i broja profesora, transparentnost u radu i bolji odgovor potrebama tržita rada. Ugovor se odnosi na tri studijske godine, odnosno 2019/2020, 2020/2021. i 2021/2022, koje su obuhvaćene fiskalnim godinama od 2019. do 2022. godine i ima četiri aneksa s indikatorima učinka:

• Aneks 1 – Kvalitet rada ustanove i upisna politika;

• Aneks 2 – Obezbjeđenje kvaliteta;

• Aneks 3 – Informisanje javnosti o radu ustanove;

• Aneks 4 – Unapređenje kvaliteta postojećih studijskih programa, utvrđivanje potrebe nastavka studijskih programa, odnosno ukidanja pojedinih neodrživih studijskih programa.

Djelatnost javne ustanove je, po pravilu, neprofitabilna. Javna ustanova može, u skladu sa ovim Zakonmom, da promoviše i koristi obrazovne i istraživačke djelatnosti na tržištu radi ostvarivanja prihoda za realizaciju ciljeva visokog obrazovanja, koji se koristi za unapređivanje nastavne i naučnoistraživačke djelatnosti, u skladu sa svojim finansijskim planom. Ustanova je dužna da prethodno pribavi saglasnost Vlade, kada ta djelatnost uključuje ili bi mogla uključiti korišćenje prava bilo koje značajnije intelektualne svojine, u bilo kojim literarnim, umjetničkim ili naučnim radovima, naučnim otkrićima, projektima, izumima, robi ili uslugama koje se, u cjelini ili djelimično, neposredno ili posredno, obezbjeđuju i iz sredstava budžeta Crne Gore.

Javna ustanova može da osnuje inovacioni centar, centar izvrsnosti, centar za transfer tehnologija, naučno-tehnološki park i druge organizacije za obavljanje inovacione djelatnosti i pružanje infrastrukturne podrške za razvoj inovacija i komercijalizaciju rezultata istraživanja i umjetničkog rada.

Vlada može za sredstva koja se dodjeljuju javnoj ustanovi za nastavu i istraživanje, propisati određene uslove za njihovo korišćenje, koji se odnose na:

• sticanje, upotrebu i raspolaganje zemljištem, zgradama i opremom;

• visinu i korišćenje školarine i drugih plaćanja koja se propisuju studentima;

• transfer sredstava raspoređenih za studijske programe.

Osnivač obezbjeđuje sredstva javnoj ustanovi za:

• materijalne troškove, tekuće i investiciono održavanje

• zarade zaposlenih u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom i aktom o organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta

• opremu i bibliotečki fond

• obavljanje naučnoistraživačkog, odnosno umjetničkog rada, koji je u funkciji podizanja kvaliteta nastave

• naučno i stručno usavršavanje zaposlenih

• baze podataka i informacioni sistem

• rad Studentskog parlamenta i vannastavne aktivnosti studenata

• uspostavljanje jednakih uslova studiranja za sve studente (nesmetan pristup, boravak i rad)

• druge namjene u skladu sa zakonom.

Normative i standarde za finansiranje javnih ustanova donosi Vlada.

Izdvojena sredstva iz budžeta Crne Gore za Univerzitet Crne Gore u posljednje četiri godine pokazuju porast ulaganja u visoko obrazovanje, odnosno Univerzitet Crne Gore posebno.

Finansijska autonomija i kontrola

Organ rukovođenja ustanove je odgovoran za zakonitu i namjensku upotrebu sredstava obezbijeđenih u skladu sa ovim Zakonom. U poslovanju ustanove obezbjeđuje se nezavisna spoljnja i unutrašnja finansijska kontrola. Način vršenja unutrašnje finansijske kontrole uređuje se statutom ustanove. Vlada može u vršenju spoljne kontrole da imenuje nezavisnog ovlašćenog revizora radi ispitivanja finansijskog stanja ustanove koja stiče sredstva iz budžeta Crne Gore. Organ upravljanja ustanove je dužan da obezbijedi saradnju prilikom finansijske kontrole.

Vlada će od ustanove koja stiče sredstva iz budžeta Crne Gore da zatraži povraćaj dodijeljenih sredstava, ukoliko je nalazom nezavisnog i ovlašćenog revizora utvrđena nezakonita i nenamjenska upotreba sredstava.

Javna ustanova može da investira sredstva u obrazovne ili istraživačke svrhe, uz saglasnost Vlade, pod uslovom:

• da se ugovorom ne terete sredstva iz budžeta Crne Gore; i

• da se sredstva iz budžeta Crne Gore ne izlažu riziku.

Školarine na javnim ustanovama visokog obrazovanja 

U skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju:

• studenti I i II ciklusa studija na javnim ustanovama ne plaćaju naknadu za studiranje

• studenti III ciklusa studija na javnim ustanovama plaćaju naknadu za studiranje

• studenti I, II i III ciklusa studija na privatnim ustanovama plaćaju naknadu za studiranje.

Samofinansirajući studenti koji su započeli studije prije 2017/18. na Univerzitetu Crne Gore (jedini javni univerzitet) plaćaju školarinu od 500 do 1.000 eura godišnje, u zavisnosti od profila studija, dok na Fakultetu za crnogorski jezik i književnost, samostalnoj javnoj ustanovi, studenti plaćaju 400 eura godišnje. U državnim institucijama iznos školarine utvrđuje upravno tijelo ustanove uz saglasnost Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija. Samofinansirajući studenti koji su započeli studije prije 2017/18. i položili sve ispite i imali dobre rezultate, odnosno ostvarili 60 ECTS kredita, imaju pravo da se u narednoj godini finansiraju iz budžeta.  

Visinu naknade koju plaćaju studenti I i II ciklusa koji ne ostvare 45 ECTS kredita, na javnim ustanovama, utvrđuje organ upravljanja, uz saglasnost Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija. Naime, u skladu sa Zakonom, studenti koji ostvare 45 ECTS ili više ostaju subvencionisani od strane države. Student koji se finansira iz budžeta Crne Gore i ima manje od 45 ECTS kredita u prvi put upisanoj studijskoj godini može da nastavi studije u statusu studenta koji se sam finansira.

Studenti sa invaliditetom, na javnim i privatnim ustanovama, oslobađaju se plaćanja naknade.

Strani državljanin ima pravo upisa na studijske programe u Crnoj Gori pod jednakim uslovima kao i crnogorski državljani, u skladu sa Zakonom i statutom ustanove.

Finansijska podrška porodicama studenata

Nema opredijeljenih sredstava za finansijsku podršku porodicama studenata.

Finansijska podrška studentima

Student ima pravo na:

• smještaj i ishranu u domu

• studentski kredit

• stipendiju za najbolje studente

• participaciju prevoza u prigradskom i međugradskom saobraćaju

• zdravstvenu zaštitu u skladu sa posebnim zakonom

• osnivanje sportskih društava u skladu sa zakonom.

Kriterijume, način, uslove i visinu naknade za ostvarivanje prava propisuje Ministarstvo, posebnim aktom pod nazivom Pravilnik o kriterijumima, načinu, uslovima i visini naknade za ostvarivanje prava na smještaj i ishranu u domu i participaciju prevoza učenika i studenata i Pravilnikom o kriterijumima, načinu, uslovima i visini naknade za ostvarivanje prava na studentski kredit i stipendiju za 2023.

U skladu sa kriterijumima propisanim Javnim pozivom, Ministarstvo prosvjete, nauke i inovacija sufinansira školarine kandidatima master i doktorskih studija u zemlji i inostranstvu, kao i troškove putovanja za akademske boravke u inostranstvu. Javni poziv se objavljuje jednom godišnje u dnevnim novinama i na internet stranici Ministarstva.

Studentski krediti

Studentski krediti se dodjeljuju u skladu sa Pravilnikom o kriterijumima, načinu, uslovima i visini naknade za ostvarivanje prava na studentski kredit i stipendiju, studentima ustanova visokog obrazovanja koji su prvi put upisali semstudenti visokog obrazovanja koji su prvi put upisali semestar tekuće godine i koji nijesu mijenjali studijski program imaju pravo na studentski kredit. Kriterijum za dodjelu kredita je uspjeh ostvaren u prethodnoj godini studija. Pod jednakim uslovima u pogledu uspjeha, prednost imaju studenti čiji roditelji ili staratelji ostvaruje pravo na socijalno obezbjedjenje u skladu sa propisima o socijalnoj zaštiti.

Kredit se isplaćuje u mjesečnim ratama, ne manjim od 25% minimalne zarade u Crnoj Gori. Minimalni mjesečni iznos kredita je 112,50 eura, a prosječni iznos je 130 eura mjesečno, koji se isplaćuje u deset mjesečnih rata.

Korisnik kredita je dužan da započne otplatu kredita u roku od jedne godine od dana kada je, prema statutu ustanove visokog obrazovanja, bio u obavezi da završi studije, a najkasnije u roku od 18 mjeseci. Student koji završi studije u redovnom trajanju studijskog programa, kako je definisano statutom ustanove visokog obrazovanja, sa prosječnom ocjenom od 9,00 do 10, ostvaruje pravo na potpuno oslobađanje od otplate kredita.

Studenti sa invaliditetom, bez obzira na uspjeh i dužinu trajanja studija, ostvaruju pravo na potpuno oslobađanje od otplate kredita.

Svake godine, na osnovu posebnog konkursa, Ministarstvo dodjeljuje 3.400 studentskih kredita.

Ministarstvo je raspisalo Konkurs za dodjelu studentskih kredita za studijsku 2023/2024. godinu. Za studijsku 2023/2024. godinu dodijeljeno je 3.400 kredita. Krediti se kreću u rasponu od 112,50 eura do 161 eura mjesečno, čime se pokrivaju troškovi koje student ima prilikom plaćanja hrane i smještaja u studentskim domovima u Crnoj Gori.

Studentske stipendije

U Crnoj Gori ne dodjeljuju se stipendije na osnovu socio-ekonomskom statusa studenta. Stipendije se dodjeljuju u skladu sa Pravilnikom o kriterijumima, načinu, uslovima i visini naknade za ostvarivanje prava na studentski kredit i stipendiju koji su:

• najbolji na drugoj i narednim godinama studija,

• koji su prvi put upisali semestar studijske godine,

• nisu gubili ni jednu godinu tokom studija,

• odnosno  studentima koji u određenim naučnim disciplinama posjeduju osobite sklonosti za naučni ili umjetnički rad i posjeduju nagrade stečene na međunarodnim i državnim takmičenjima.

Stipendije se dodjeljuju studentima u skladu sa kriterijumima Konkursa koji raspisuje Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta najmanje mjesec dana prije početka akademske godine.

Maksimalni iznos stipendije je 225 eura mjesečno i isplaćuje se u 10 mjesečnih rata. Stipendije se dodjeljuju isključivo studentima prvog ciklusa studija.

Pored stipendije, Ministarstva prosvjete, nauke i  inovacija, u skladu sa kriterijumima utvrđenim godišnjim konkursom za sufinansiranje školarine na magistarskim i doktorskim studijama u zemlji i inostranstvu i putnih troškova za studijske boravke u inostranstvu, sufinansira školarinu kandidatima master studija u iznosu do 500 eura, a za studente doktorskih studija u iznosu do 1.000 eura.

Za studente sa invaliditetom Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija je od studijske 2018/19 godine Pravilnikom utvrdilo posebnu kvotu za dodjelu stipendija. Za akademsku 2023/2024 godine dodijeljeno je 30 stipendija.  

Stipendiju u skladu sa utvrđenim kriterijumima dobija 1,5% studenata.

Ministarstvo prosvjete, nauke i inovacija raspisalo je Konkurs za dodjelu stipendija najboljim studentima za studijsku 2023/2024. godinu.  Dodijeljeno je 456 stipendija. Stipendija iznosi 225 eura mjesečno i isplaćuje se u deset mjeseci.

Raspisan je i Konkurs za sufinansiranje školarine na magistarskim i doktorskim studijama u zemlji i inostranstvu i putnih troškova za studijske boravke u inostranstvu kojim će se sufinansirati školarina za 60 kandidata upisanih u prvu godinu magistarskih studija, odnosno 24 kandidata upisanih u prvu godinu doktorskih studija u zemlji i inostranstvu. Ukupno je 48 kandidata apliciralo za sufinansiranje master studija, od kojih je 34 dobilo školarinu (500 eura), dok je 23 kandidata apliciralo za doktorske studije, od kojih je 14 ostvarilo pravo na školarinu (1.000 eura).

Smještaj u studentskom domu  

Učenici koji se obrazuju van mjesta prebivališta, koji su prvi put upisali određeni razred tekuće školske godine, kao i studenti visokog obrazovanja koji se obrazuju van mjesta prebivališta, koji su prvi put upisali semestar odgovarajuće godine studija i nijesu mijenjali studijski program, kao i učenici koji pohađaju jednu od srednjih škola u Crnoj Gori, imaju pravo na smještaj u studentskim domovima.

Studenti postdiplomskih master i doktorskih studija koji su nezaposleni i studiraju van mjesta prebivališta, a koji su prvi put upisali semestar odgovarajuće godine studija i nijesu mijenjali studijski program, takođe mogu ostvariti pravo na smještaj u studentskim domovima.

Studenti sa invaliditetom imaju pravo na smještaj, uz uvažavanje njihovih posebnih potreba.

Kada je riječ o smještaju, studentski domovi namjenski izdvajaju do 7% svojih kapaciteta za smještaj studenata iz najugroženijih društvenih grupa i korisnika socijalnog obezbjeđenja, u skladu sa propisima o socijalnoj zaštiti.

U skladu sa utvrđenim kriterijumima Konkursa, 1.750 studenata ostvaruje pravo na smještaj i ishranu u studentskim domovima u Podgorici, Nikšiću, Cetinju i Kotoru. 2.200 studenata koristi ishranu po subvencionisanim cijenama. Cijena smještaja i ishrane u domu iznosi 117,80 eura, od čega je 88,40 eura subvencionisano od strane države, dok cijena ishrane iznosi 92,70 eura, od čega je 69,60 eura subvencionisano.

1.170 učenika osnovnih i srednjih škola koristilo je pravo na učešće u prigradskom i međugradskom prevozu na relacijama gdje je organizovan javni prevoz. Učešće iznosi 20% za srednjoškolce, 40% za osnovce i 50% za učenike koji primaju finansijsku podršku od porodice. Pored njih, još 4.729 učenika koristilo je prevoz školskim vozilima na relacijama gdje nije organizovan javni prevoz.

Privatno obrazovanje

Za finansiranje studenata na privatnim ustanovama na studijskim programima od javnog interesa i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi mogu se obezbijediti sredstva u budžetu Crne Gore. Kriterijume za utvrđivanje studijskih programa od javnog interesa na privatnim ustanovama i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi propisuje Vlada, uz prethodno pribavljeno mišljenje Savjeta za visoko obrazovanje.

Na osnovu kriterijuma Vlada donosi odluku o studijskim programima od javnog interesa na privatnim ustanovama i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi za svaku studijsku godinu.

Vlada, na osnovu odluke, uz mišljenje Savjeta, utvrđuje broj studenata i visinu sredstava za finansiranje studenata na studijskim programima od javnog interesa na privatnim ustanovama i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi za svaku studijsku godinu.

Visina sredstava utvrđuje se na osnovu normativa i standarda za finansiranje studijskih programa od javnog interesa na privatnim ustanovama i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi, koje donosi Vlada.

Vlada, za sredstva koja dodjeljuje privatnoj ustanovi, propisuje određene uslove za njihovo korišćenje i zahtijeva od privatne ustanove da podnese budžet koji je predložen za obavljanje njene djelatnosti za narednu fiskalnu godinu.

Privatna ustanova je odgovorna za zakonitu i namjensku upotrebu sredstava dodijeljenih od strane Vlade i dužna je da Vladi omogući pristup finansijskim knjigama i evidenciji. Studenti I, II i III ciklusa studija na privatnim ustanovama plaćaju naknadu za studiranje, u visini koju utvrdi organ upravljanja ustanove. Školarine se na osnovnim studijama kreću od 1.350 do 2.500 eura po godini.