Kinderen mogen op vierjarige leeftijd naar de basisschool. Vanaf vijf jaar geldt de leerplicht. Kinderen zijn dan wettelijk verplicht om naar school te gaan.  De meeste kinderen volgen 8 jaar basisonderwijs. Kinderen die veel extra ondersteuning nodig hebben, kunnen naar een school voor speciaal basisonderwijs. Vanaf augustus 2014 moeten scholen zorgen dat een kind dat extra ondersteuning nodig heeft een passende plek krijgt. Dit heet passend onderwijs.

De wetgeving van het primair onderwijs (basisonderwijs en de speciale basisscholen) is geregeld in de Wet op het Primair onderwijs (WPO). In deze wet staat waar het onderwijs uit moet bestaan. Hoofdstuk 5.2.1 beschrijft de verschillende onderdelen van de wet.

De overheid heeft kerndoelen vastgesteld voor het primair onderwijs (Kerndoelen Primair onderwijs). Kerndoelen geven per vak aan wat een kind aan het einde van de basisschool moet weten en kunnen. De kerndoelen geven een beschrijving van de verschillende leergebieden (domeinen) van leerlingen op het gebied van kennis, inzicht en vaardigheden.

In de Wet op Primair Onderwijs zijn zowel de scholen voor basisonderwijs als de scholen voor speciaal basisonderwijs opgenomen.

Scholen voor speciaal basisonderwijs zijn bedoeld voor:

• moeilijk lerende kinderen;
• kinderen met opvoedingsmoeilijkheden;
• alle andere kinderen die speciale ondersteuning en aandacht nodig hebben.

Deze scholen hebben dezelfde kerndoelen als gewone basisscholen, maar de leerlingen krijgen meer tijd om deze te bereiken. De scholen hebben kleinere groepen en meer deskundigen. Leerlingen kunnen tot hun 14e jaar op een school voor speciaal basisonderwijs terecht. Na het speciaal basisonderwijs gaan leerlingen naar het vmbo, het praktijkonderwijs of het voortgezet speciaal onderwijs.

Voor het speciaal onderwijs gelden aparte kerndoelen. Deze zijn beschreven in de Kerndoelen speciaal onderwijs. In hoofdstuk 12.2 wordt verder ingegaan op het speciaal (voortgezet) onderwijs.

Het schoolplan, de schoolgids en het klachtrecht
Het verplichte schoolplan, dat elke 4 jaar verschijnt, is het beleidsdocument waarin de school beschrijft hoe ze aan bewaking en verbetering van de kwaliteit werkt. De verplichte beleidsaspecten die moeten worden opgenomen in het schoolplan zijn: het onderwijskundig beleid, het personeelsbeleid en de interne kwaliteitszorg. Met het schoolplan legt een school ook verantwoording af aan de inspectie en de medezeggenschapsraad over het te voeren en gevoerde beleid. Het schoolplan kan op een of meer basisscholen en speciale scholen voor basisonderwijs en een of meer scholen voor ander onderwijs van hetzelfde schoolbestuur betrekking hebben en kan pas worden vastgesteld als de medezeggenschapsraad daarmee instemt.

De schoolgids is een verplichte jaarlijkse uitgave voor ouders en leerlingen. Hierin maakt de school duidelijk welke doelen ze nastreeft, hoe ze die doelen wil bereiken en welke resultaten ze daarmee heeft geboekt. Verder geeft de school in de schoolgids informatie over de vrijwillige ouderbijdrage en de rechten en plichten van ouders en leerlingen. Om de schoolgids te mogen publiceren, is instemming nodig van de oudergeleding van de medezeggenschapsraad. Het klachtrecht is een aanvulling op bestaande mogelijkheden van inspraak en meebesturen. Het schoolbestuur is wettelijk verplicht een klachtenregeling op te stellen. Tevens moet iedere school een klachtencommissie hebben onder leiding van een onafhankelijke voorzitter.