Mobilnost studenata

Podsticanje mobilnosti za učenje i poboljšanje međunarodne dimenzije obrazovanja, kao i razvoj međunarodnih odnosa među obrazovnim institucijama je jedan od najvažnijih strateških ciljeva u BiH. Kako bi se postigli ovi ciljevi, osigurani su brojni instrumenti, od kojih su najznačajniji fondovi i programi EU, te međuvladini bilateralni i multilateralni programi i inicijative. BiH koristi programe Zajednice koji podržavaju mobilnost za učenje.

Internacionalizacija obrazovanja, posebno visokog obrazovanja je sastavni dio svih strateških dokumenata na nacionalnom i institucionalnom nivou. Zakonski okvir je razvijen u pravcu olakšavanja i podsticanje internacionalizacije u svim aspektima, uključujući i mobilnost.

Jedan od ciljeva  i prioriteta nedavno usvojenog dokumenta za razvoj visokog obrazovanja u Bosni i Hercegovini je internacionalizacija. Cilj je poboljšanje regionalne i prekogranične saradnje kroz zajedničke registracije i učestvovanje u projektima; aktivno podržati međunarodnu mobilnost osoblja iz područja visokog obrazovanja uključujući i napredovanje u karijeri; podržati razvoj studijskih programa na stranim jezicima; podržati međunarodnu mobilnost studenata; stvoriti uslove za smještaj i druge infrastrukturne kapacitete za međunarodnu trgovinu; pružajući obuku stranih jezika za osoblje u ustanovama visokog obrazovanja; jačanje ljudskih i finansijskih resursa i usluga za međunarodnu saradnju u ustanovama visokog obrazovanja; stvoriti zakonske i druge uslove za razvoj programa za sticanje zajedničke diplome; razvijati i programe fonda da steknu iskustvo u inostranstvu za diplomirane u području rasta i inovacija, pod uslovom da se vrate i primjenjuju svoje znanje u BiH.

Novi projekat "Internacionalizacija visokog obrazovanja u Bosni i Hercegovini - Stint" provodi se u BiH. U ovaj projekat su uključeni ​​Univerzitet u Istočnom Sarajevu, Univerzitet u Banjoj Luci, Džemal Bijedić Sveučilište u Mostaru, Sveučilište u Mostaru, Univerzitet u Sarajevu, Univerzitet u Tuzli i Univerzitet u Zenici. Cilj projekta je poboljšanje internacionalizacije visokog obrazovanja u BiH i akademske mobilnosti kroz procedure akademskog i profesionalnog priznavanja stranih diploma visokog obrazovanja inline sa Lisabonske konvencije o priznavanju.

U cilju promocije akademske razmjene između univerziteta u regiji, Evropi i šire, univerziteti i koledži u BiH su ravnopravni partneri u mnogim projektima mobilnosti. Jedinstvena baza podataka stipendija za Zapadni Balkan (S4WB) je na raspolaganju svim studentima u BiH. S4WB (Scholarships for Western Balkans) nudi širok spektar stipendija za studente i istraživače sa Zapadnog Balkana, i daje im priliku da se informišu o finansijskoj pomoći za dodiplomske, postdiplomske i doktorske studije. Baza podataka sadrži informacije o stipendijama iz 17 oblasti studija u 33 zemlje širom Evrope. Obrazovanje je ključni doprinos integraciji u EU. Zbog toga, ova baza podataka daje studentima Zapadnog Balkana jednostavan pristup detaljnim informacijama o mogućnostima studiranja u inostranstvu, kao i osnovne informacije o finansijskoj pomoći. S4WB će omogućiti studentima Zapadnog Balkana da steknu nova iskustva u drugačijem kulturnom okruženju i da ovo iskustvo primjene po povratku u zemlju.

BiH je potpisala Erasmus + Sporazum u junu 2014. godine, koji je zamijenio sve prethodne programe u period 2007-2013, kao što su: Program za cjeloživotno učenje (sa svojim pod-programima Erasmus, Leonardo da Vinci, Comenius i Grundtvig), Mladi u akciji, Erasmus Mundus, Tempus, Alfa Edulink. Studenti iz BiH su uključeni u raznim programima mobilnosti: Erasmus Mundus, CEEPUS, MEVLANA, UNET mreže kao i kroz institucionalne bilateralne sporazume.

Svih 8 javnih univerziteta učestvovali su u aktivnosti projekta Erasmus Mundus (Univerzitet u Sarajevu, Univerzitet u Banjoj Luci, Sveučilište u Mostaru, Džemal Bijedić Sveučilište u Mostaru, Univerzitet u Tuzli, Univerzitet u Zenici, Univerzitet u Bihaću, i Univerzitet u Istočnom Sarajevo).

Bosna i Hercegovina je potpisivanjem međunarodnog Sporazuma - CEEPUS II, 2007. godine, postala ravnopravna članica CEEPUS programa. U martu 2010. godine potpisan je aktuelni Sporazum o Centralnoevropskom programu razmjene za univerzitetske studije - CEEPUS III, koji je stupio na snagu u maju 2011. godine i biće na snazi do 2025. godine.
Obzirom da su se zemlje članice opredijelile za nastavak CEEPUS programa nakon 2025. godine, novi Sporazum CEEPUS IV potpisan je  20. septembra 2023. godine u Varšavi, a stupiće na snagu u maju 2025. godine, na period od sedam godina.

U 2023. godini u Bosni i Hercegovini realizovano je 120 dolaznih CEEPUS mobilnosti, od čega je na univerzitetima u Federaciji Bosne i Hercegovine realizovano 49 dolaznih mobilnosti, a na univerzitetima u Republici Srpskoj 71 dolazna mobilnost gostujućih profesora i studenata.
Po pitanju odlaznih mobilnosti, u okviru 2023. godine, realizovano je 398 odlaznih mobilnosti, od čega je 266 odlaznih mobilnosti realizovano sa univerziteta iz Federacije Bosne i Hercegovine, dok su 132 odlazne mobilnosti realizovane od strane profesora i studenata univerziteta iz Republike Srpske.

Centar za informisanje i priznavanje dokumenata iz oblasti visokog obrazovanja (CIP), kao ENIC centar BiH, je nastavio sa prezentacijom BiH u ENIC / NARIC mreži, kroz pružanje informacija o sistema visokog obrazovanja u BiH u svrhu priznavanja visokoškolskih kvalifikacija u inostranstvu stečenih u BiH, kao i informacija nadležnih organa BiH za priznavanje stranih visokoškolskih kvalifikacija stečenih u inostranstvu u BiH. Na web stranici CIP (www.cip.gov.ba) pružaju se sve informacije koje se odnose na priznavanje i akademsku mobilnost. U skladu sa Lisabonskom konvencijom o priznavanju, CIP je objavio važne preporuke: Preporuke o kriterijima za vrednovanje u procesu priznavanja inostranih visokoškolskih kvalifikacija u svrhu zapošljavanja ili daljeg školovanja, preporuke o upotrebi kvalifikacijskih okvira u procesu priznavanja inostranih visokoškolskih kvalifikacija u BiH, preporuke o priznavanju inostranih visokoškolskih kvalifikacija u BiH osoba sa nedovoljnom dokumentacijom ili bez dokumentacije, preporuke o priznavanju inostranih visokoškolskih kvalifikacija stečenih kroz prekogranično obrazovanje i preporuke o priznavanju inostranih visokoškolskih kvalifikacija stečenih kroz zajedničke programe.

Prioriteti za razvoj visokog obrazovanja u BiH 2016-2026. definišu mobilnost kao prioritet u okviru poglavlja koji se bavi intenacionalizacijom. Preporuka je da se putem programa obuke osigura da svi akteri u visokom obrazovanju razumiju razvoj Bolonjskog procesa i ispravno ga provode, posebno u pogledu pedagogije, kvaliteta i akreditacije; promijeniti fokus internacionalizacije – mobilnost mora biti dvosmjerna; stvoriti povoljan normativni ambijent za priznavanje perioda mobilnosti svih vrsta na VŠU u inozemstvu; uz diplomu obavezno izdavati i dodatak diplomi na svim VŠU bez posebne naknade; uspostaviti udruženja svršenih studenata (Alumni) na svim VŠU.

Strategija razvoja nauke i tehnologije, visokog obrazovanja i informacionog društva u Republici Srpskoj za period 2023-2029. godinе usvojena je u avgustu 2023.godine. U okviru prioriteta 2.1. Poboljšanje kvaliteta visokog obrazovanja i efikasnijeg upravljanja razvojem sistema visokog obrazovanja definisan je niz mjera, uključujući i mjeru Podrška razvoju međuuniverzitetskih, multidisciplinarnih i interdisciplinarnih studija
Naime, razvoj studijskih programa smatra se jednim od važnih zadataka sa kojima se susreću visokoškolske ustanove. Razvoj i prilagođavanje strukture studijskih programa predstavlja i promjene unutar univerziteta i njihovih istraživačkih i obrazovnih politika, kao i obrazovanje zasnovano na kompetencijama potrebnim za tržište rada, saradnju univerziteta sa javnim i privatnim sektorom, te sistematski razvoj istraživačkog kadra kroz stvarno angažovanje u naučnoistraživačkom radu, ne samo za potrebe kontinuiranog priliva nastavnog kadra, već i za potrebe ostalih društvenih sektora i tržišta radne snag, industrije, preduzetništva, trgovine, javnih ustanova, istraživačkih i drugih organizacija. Kroz proces razvoja studija promovisat će se mobilnost, regionalna saradnja, interdisciplinarnost, multidisciplinarnost i međunarodna saradnja.

Mobilnost akademskog osoblja

Mobilnosti akademskog osoblja se odvija kroz učestvovanje u brojnim Tempus projektima od 1996. godine u BiH i dalje je poboljšano pristupom BiH u Erasmus + program, što otvara mogućnosti za učešće i povezivanje institucija visokog obrazovanja u zajedničke istraživačke programe i projekte. Nastavno osoblje u BiH je uključeno u programe mobilnosti: Erasmus Mundus (Join EU SEE, SUNBEAM), CEEPUS i MEVLANA, kao i kroz bilateralne institucionalne sporazume.